Δευτέρα, Δεκεμβρίου 28, 2015

Ο Κανονισμός της Βουλής για όσα επιτρέπονται στα θεωρεία

"Στα θεωρεία της Βουλής αν πάει ένα ζευγάρι άντρας και γυναίκα και αρχίσει να φιλιέται ή να κρατιέται από το χεράκι ή να χειροκροτεί, τον συλλαμβάνει ο φρούραρχος. Εδώ υπάρχει δηλαδή διάκριση εις βάρος μας", δήλωσε η βουλευτής κ. Σοφία Βούλτεψη.

Ωστόσο αυτά που αναφέρει δεν ανταποκρίνονται στις διατάξεις του Κανονισμού της Βουλής. Tο άρθρο 56 του ΚαΒ επιτρέπει, κατά την παρ. 3, σε πολίτες να παρακολουθούν τις συνεδριάσεις της Ολομέλειας, του Τμήματος διακοπής εργασιών και των Διαρκών Επιτροπών από τα γενικά θεωρεία της αίθουσας συνεδριάσεων, αν έχουν εφοδιαστεί με την απαραίτητη άδεια εισόδου (που υπογράφονται από τον ΠτΒ ή από ειδικός εξουσιοδοτημένο όργανο). Για τους ακροατές, η παρ. 6 αναφέρει: 

" Οι ακροατές απαγορεύεται να φέρουν όπλα, εκρηκτικές ύλες και οποιασδήποτε φύσης επικίνδυνα αντικείμενα. Ο Πρόεδρος της Βουλής μπορεί να διατάξει την σωματική έρευνα των ακροατών και να απαγορεύσει στους τυχόν υπόπτους την είσοδο στο βουλευτήριο ή να τους απομακρύνει από τα θεωρεία της αίθουσας συνεδριάσεων."

Η παράγραφος 7 ορίζει τα σχετικά με τις υποχρεώσεις των ακροατών:


"Οι ακροατές οφείλουν να έχουν ευπρετή εμφάνιση, να τηρούν απόλυτη ησυχία και να μην καπνίζουν. Απαγορεύεται στους ακροατές οποιαδήποτε εκδήλωση αποδοκιμασίας ή επιδοκιμασίας με επευφημίες, κραυγές, χειροκροτήματα ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο, καθ΄ όλη την διάρκεια της συνεδρίασης."

Η παράγραφος 8 ορίζει τι γίνεται σε περίπτωση μη συμμόρφωσης:


"Ο ακροατής που δεν συμμορφώνεται με όσα ορίζει η προηγούμενη παράγραφος απομακρύνεται με εντολή Προέδρου από τα θεωρεία. Σε περίπτωση σοβαρών παραβάσεων οδηγείται με εντολή του Προέδρου στις αρμόδιες αρχές."


Επίσης, η παρ. 9 ορίζει ότι αν η ησυχία δεν μπορεί να επιβληθεί με άλλον τρόπο, ο ΠτΒ μπορεί να διατάξει την εκκένωση. Η παρ. 10 αναφέρει ότι όποιος εξυβρίζει τον ΠτΔ, την Κυβέρνηση, την Βουλή την Δικαιοσύνη, οποιαδήποτε γνωστή θρησκεία ή διαπράττει άλλη αξιόποινη πράξη συλλαμβάνεται αμέσως και με διαταγή ΠτΒ οδηγείται στις αρχές. 


Επομένως, από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι ουδείς συλλαμβάνεται από τον Φρούραρχο, επειδή φιλιέται, κρατιέται από το χεράκι ή χειροκροτεί. Οι "σοβαρές παραβάσεις" αφορούν τα ποινικά αδικήματα. Από όλα αυτά, ρητώς απαγορεύεται μόνο το χειροκρότημα, το οποίο όμως δεν οδηγεί σε σύλληψη του χειροκροτητή, αλλά σε απομάκρυνσή του από τα θεωρεία. Όλα όσα είπε η κ. Βούλτεψη δεν έχουν νομικό έρεισμα στον Κανονισμό της Βουλής. 

Πέμπτη, Δεκεμβρίου 24, 2015

Χρήση φωτογραφιών από το facebook σε ΜΜΕ

Μια σημαντική απόφαση εκδόθηκε πρόσφατα από το Εφετείο Αθηνών και αφορά την χρήση φωτογραφιών που είχε αναρτήσει ένα πρόσωπο στο facebook και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν στον Τύπο και στην τηλεόραση. Με την απόφαση 5336/2015, το Εφετείο έκρινε ότι αυτό δεν επιτρέπεται χωρίς την συγκατάθεση του υποκειμένου και επίσης αποφάνθηκε ότι το facebook αποτελεί "αρχείο προσωπικών δεδομένων" στοιχείο που αποτελεί προϋπόθεση για να εφαρμοστεί επ' αυτού ο Ν.2472/1997 για την προστασία από την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων. 

Οι επί του θέματος των φωτογραφιών αιτιολογικές σκέψεις του δικαστηρίου έχουν ως εξής:

"Με την προβολή των φωτογραφιών της ενάγουσας στην τηλεόραση, χωρίς τη συναίνεση ή την εκ των υστέρων έγκρισή της, προσεβλήθη το δικαίωμά της επί της ιδίας εικόνας. Το γεγονός ότι στις προβληθείσες φωτογραφίες της ήταν καλυμμένα τα χαρακτηριστικά του προσώπου της δεν αναιρεί την προσβολή, δεδομένου ότι, αφ' ενός μεν, εικόνα του ατόμου δεν είναι μόνο το πρόσωπό του, αλλά ολόκληρο το σώμα του, το οποίο συχνά εμφανίζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, από τα οποία μπορεί να ταυτοποιηθεί ένα πρόσωπο, αφ' ετέρου δε, εικόνα ενός προσώπου συνιστά, όχι μόνο η φωτογραφική απεικόνισή του, αλλά και η ηχητική ή οπτικοακουστική αποτύπωσή του, όταν από αυτή μπορεί να αναγνωριστεί ένα πρόσωπο. Στην κρινόμενη υπόθεση, από την προβολή των συγκεκριμένων φωτογραφιών της ενάγουσας, οι οποίες, όπως αναφέρθηκε στο σταθμό, αντιστοιχούσαν σε άτομο που χρησιμοποιούσε στο διαδίκτυο το ψευδώνυμο ***, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι αναφέρθηκε και η ιδιότητά της ως ***, προέκυπτε με σαφήνεια η ταυτότητα του εικονιζόμενου προσώπου, εφ' όσον, όσοι είχαν δει τις φωτογραφίες της στο διαδίκτυο, αλλά και όσοι είχαν παρακολουθήσει μουσική εκδήλωση στην οποία αυτή συμμετείχε, θα την αναγνώριζαν.  Η αρχική λήψη των φωτογραφιών με την συναίνεση της ενάγουσας και η ανάρτηση τους από την ίδια στο διαδίκτυο δεν συνιστά συναίνεση για την χρήση αυτών από τον τηλεοπτικό σταθμό της εναγομένης, διότι αυτές είχαν αναρτηθεί όχι σε κοινή θέα αλλά σε προσωπικό της λογαριασμό, όπου είχαν πρόσβαση συγκεκριμένα άτομα, τα οποία είχε επιλέξει η ίδια και σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρθηκε στη νομική σκέψη ΙΙΙ, ο μόνος που μπορεί να ελέγχει πώς χρησιμοποιείται η φωτογραφία του είναι ο ίδιος ο εικονιζόμενος, ο οποίος έχει και το δικαίωμα να αρνηθεί οποιαδήποτε δημοσίευση της. Για τους ίδιους λόγους, δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί πταίσμα της ενάγουσας με την ως άνω ανάρτηση και η σχετική ένσταση που προέβαλε η εναγομένη πρέπει να απορριφθεί ως ουσιαστικά αβάσιμη. Το γεγονός ότι οι δημοσιογράφοι της εναγομένης χρησιμοποίησαν φωτογραφικό υλικό, το οποίο είχε προηγουμένως δημοσιευθεί σε άλλο έντυπο, δεν αίρει την ευθύνη των υπαιτίων, κατά τα αναφερθέντα στην νομική σκέψη ΙΙΙ. Περαιτέρω, προσβολή της προσωπικότητας της ενάγουσας συντελέστηκε και με την επεξεργασία των προσωπικών της δεδομένων και τη μετάδοσή τους δημοσίως. Προσωπικά δεδομένα της ενάγουσας είναι εν προκειμένω οι φωτογραφίες της, το ψευδώνυμο, με το οποίο αυτή ήταν γνωστή στους ηλεκτρονικούς φίλους της, το επάγγελμά της και οι δραστηριότητες κατά τον ελεύθερο χρόνο της, από τα οποία μπορούσε αυτή να ταυτοποιηθεί. Επεξεργασία δε, αυτών πραγματοποιήθηκε με τη συλλογή τους είτε από το διαδίκτυο είτε από τον έντυπο τύπο, τη χρήση και διάδοση αυτών, μέσω των εκφωνηθέντων δελτίων, καθώς και με διατήρηση και αποθήκευση αυτών στα αρχεία του τηλεοπτικού καναλιού Πρέπει να σημειωθεί ότι συνιστά αρχείο, με την έννοια του νόμου ο διαδικτυακός τόπος facebook, το αρχείο της εφημερίδας ***, αλλά και το αρχείο του τηλεοπτικού σταθμού της εναγομένης, διότι αυτά αποτελούν διαρθρωμένα σύνολα προσωπικών δεδομένων, αφού τα δεδομένα που περιλαμβάνονται σε αυτά είναι προσβάσιμα με γνώμονα κριτήρια όπως τίτλος εφημερίδας, αριθμός και ημερομηνία φύλλου ή ημερομηνία μετάδοσης των ειδήσεων όπως εκτέθηκε στην νομική σκέψη IV."

Στην υπόθεση ήμουν νομικός παραστάτης της ενάγουσας και στους 2 βαθμούς εκδίκασης.

Τετάρτη, Δεκεμβρίου 23, 2015

Μια νέα μέρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα

Μια ιστορική μέρα χτες για την Βουλή των Ελλήνων, η οποία ψήφισε με ευρύτατη πλειοψηφία το σχέδιο νόμου για το σύμφωνο συμβίωσης προσώπων ανεξαρτήτως φύλου. Πρόκειται για ένα μόνο από τα πολλά βήματα που πρέπει να γίνουν ώστε να εφαρμοστεί σε επίπεδο κοινής νομοθεσίας η συνταγματική αρχή της ισότητας και  της ελευθερίας χωρίς διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου.

Όλα ξεκίνησαν το 2004, όταν η Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου διαπίστωσε τα σημαντικά κενά στην νομοθεσία, όσον αφορά την νομική αναγνώριση των σχέσεων των προσώπων ιδίου φύλου. Σε εκείνη την αρχική γνωμοδότηση η ΕΕΔΑ ήταν εξόχως συντηρητική με βάση τα σημερινά δεδομένα, καθόσον ήταν σφόδρα αντίθετη στην επέκταση του θεσμού του γάμου, αλλά εισηγήθηκε την νομοθετική αναγνώριση μιας συμβατικής έννομης σχέσης για τα ομόφυλα ζευγάρια, κατά το πρότυπο του γαλλικού PACS. Λίγο πιο μετά, ο καθηγητής Νίκος Αλιβιζάτος, ως συνεργαζόμενος με τον Τομέα Δικαιωμάτων του ΠΑΣΟΚ ετοίμασε ένα νομοσχέδιο για το σύμφωνο συμβίωσης και το θέμα αυτό εντάχθηκε στο πρόγραμμα του κόμματος ενόψει των εκλογών του 2009 και κατατέθηκε ως πρόταση νόμου το καλοκαίρι του 2009, επί Υπουργού Δικαιοσύνης κ. Νίκου Δένδια, ο οποίος δεν το αποδέχθηκε, ενώ χθες το βράδυ ψήφισε τις διατάξεις για το σύμφωνο συμβίωσης!!!

Στην προεκλογική περίοδο για τις δημοτικές εκλογές του 2006, ο υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων κ. Αλέξης Τσίπρας εμφανίστηκε ιδιαίτερα υποστηρικτικός ως προς την σύναψη γάμου ανάμεσα σε ομόφυλα ζευγάρια. Στη συνέχεια, όταν ακτιβιστές και οργανώσεις αναζητούσαν κάποιον δήμαρχο του ΣΥΡΙΖΑ για να προβεί στην τέλεση γάμου ομόφυλων ζευγαριών, διαπιστώθηκε ότι υπήρχε δυστοκία για την υλοποίηση της ιδέας. Ωστόσο, στο πολιτικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ από τότε είχε προστεθεί η υποστήριξη της επέκτασης του δικαιώματος σύναψης γάμου και στα ομόφυλα ζευγάρια. 

Το καλοκαίρι του 2008, δύο ομόφυλα ζευγάρια τηρώντας τις διατυπώσεις του Αστικού Κώδικα συνήψαν γάμους στον δήμο Τήλου, με την σύμπραξη του δημάρχου (αείμνηστου) Τάσου Αλφιέρη, εκλεγμένου με το χρίσμα του ΠΑΣΟΚ. Ο εισαγγελέας Ρόδου στράφηκε με αγωγή κατά του κύρους του γάμου και άσκησε ποινική δίωξη κατά του δημάρχου για παράβαση καθήκοντος (η οποία τέθηκε στο αρχείο). Το πρωτοδικείο Ρόδου με απόφασή του έκρινε τους γάμους ανυπόστατους, θεωρώντας ότι στην διάταξη του ΑΚ που αναφέρεται σε "μελλόνυμφους", παρόλο που δεν το αναγράφει ο νόμος, προϋπόθεση είναι η ετερότητα φύλου. Για να στηρίξει την άποψη αυτή, το δικαστήριο αναφέρθηκε στον ορισμό του γάμου από τον ρωμαίο νομοδιδάσκαλο Μοδεστίνο, ο οποίος όριζε τον γάμο ως ένωση ανδρός και γυναικός κ.τ.λ. Mε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό  Νομικό Βημα του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, εξήγησα ότι η ερμηνεία του Αστικού Κώδικα δεν μπορεί να περιορίζεται από τις πηγές του Ρωμαϊκού Δικαίου, αλλά πρέπει να φωτίζεται από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Η υπόθεση εκκρεμεί ακόμη στον Άρειο Πάγο.

Το 2008, ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης κ. Σωτήρης Χατζηγάκης κατέθεσε προς ψήφιση ένα νομοσχέδιο για το σύμφωνο συμβίωσης "μόνο για ετερόφυλα" ζευγάρια. Από τότε υπήρξαν εντονότατες αντιδράσεις από ακραίες πτέρυγες, καθώς θεωρήθηκε ότι ανοίγει τον δρόμο για τα ομόφυλα ζευγάρια. Το ΚΚΕ είχε αντιταχθεί και σε εκείνο το νομοσχέδιο (όπως και στο χθεσινό, σε μια ακατανόητη λογική), ενώ η Εκκλησία είχε χαρακτηρίσει το σύμφωνο συμβίωσης "πορνεία", ενώ φέτος απλά "εκτροπή".

Πιο πριν πάντως, ο Συνήγορος του Πολίτη, σε αναφορά που υποβλήθηκε από τον πολίτη, είχε κρίνει ότι δεν θίγεται το "κοινοτικό δίκαιο" από την μη συμπερίληψη των ομόφυλων ζευγαριών! Επρόκειτο για μια άκρως ατυχή στιγμή της ανεξάρτητης αρχής. Αντίθετα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου είχε γνωματεύσει κανονικά ότι ο αποκλεισμός των ομόφυλων ζευγαριών συνιστούσε παραβίαση της ΕΣΔΑ.

Πράγματι, την άνοιξη του 2009 ομόφυλα ζευγάρια προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο λόγω μείζονος σπουδαιότητας παρέπεμψε την υπόθεση στο Τμήμα Ευρείας Συνθέσεώς του. Έγιναν δύο προσφυγές: η μία με προσφεύγοντα τον κ. Γρηγόρη Βαλλιανάτο και τον σύντροφό του υποβλήθηκε από το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι και τον εκπρόσωπό του κ. Παναγιώτη Δημητρά. Ως νομικός σύμβουλος τότε του Ε.Π.Σ.Ε. είχα την τύχη να συμβάλω στην σύνταξη της προσφυγής. Η δεύτερη προσφυγή υποβλήθηκε από το γραφείο του κ. Νίκου Αλιβιζάτου και αφορούσε άλλα ομόφυλα ζευγάρια. Εννοείται ότι το ΕΔΔΑ συσχέτισε και συνεκδίκασε τις δύο προσφυγές. Μεγάλη ήταν η συμβολή του συναδέλφου κ. Ευάγγελου Μάλλιου στην υποστήριξη της υπόθεσης, η οποία ήταν εξαιρετικά δύσκολο να κερδιθει και όχι τόσο "αυτονόητο" όπως ίσως φαίνεται σήμερα, διότι υπήρχαν διάφορα προβλήματα που αφορούσαν τόσο το παραδεκτό (απευθείας προσφυγή στο ΕΔΔΑ χωρίς εσωτερικά ένδικα μέσα) όσο και στην ουσία: το ΕΔΔΑ είχε απορρίψει το 2010 ενα παρεμφερές αίτημα που αφορούσε την μη αναγνώριση δικαιώματος πολιτικού γάμου και η νομολογία αυτή ήταν ένα σοβαρό αρνητικό προηγούμενο. Τελικά όμως ήταν υπέρ, διότι από τότε έγινε κάθετος ο διαχωρισμός ανάμεσα σε γάμο και σε σύμφωνο συμβίωσης, έτσι ώστε να είναι σαφές ότι οι θεσμοί είναι πλήρως διακριτοί. 

Έχει πολύ ενδιαφέρον να διαβάσει κανείς τις απαντήσεις που έδινε η Ελληνική Δημοκρατία πριν την δίκη στα ερωτήματα του ΕΔΔΑ: την μία έλεγε ότι υπάρχει νομοπαρασκευαστική επιτροπή που επεξεργάζεται το θέμα, την άλλη έλεγε ότι ο θεσμός του συμφώνου όπως τον ορίζει ο ν.3179 είναι μόνο για ετερόφυλα ζευγάρια επειδή προβλέπει αναγνώριση πατρότητας (αυτό ήταν και το βασικό επιχείρημα στο Στρασβούργο). 

Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η άκρως παρελκυστική στάση του ΠΑΣΟΚ : ενώ βρισκόταν στην εξουσία από το 2009 και πέρασε απίθανα νομοθετήματα, ορισμένα εξαιρετικά ρηξικέλευθα, όπως η Διαύγεια, ο Καλλικράτης, ο νόμος για το δημοψήφισμα, γιατην δημόσια διαβούλευση, δεν έφερνε το σύμφωνο συμβίωσης. Αξίζει να διαβάσει κανείς τις απαντήσεις που έδινε το Υπουργείο Δικαιοσύνης στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο όσο εκκρεμούσε η προσφυγή Βαλλιανάτου κ.τ.λ., κατά την διάρκεια που ήταν στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ. 

Στις 7.11.2013, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο καταδίκασε την Ελλάδα λόγω του αποκλεισμού των ομόφυλων ζευγαριών από το δικαίωμα σύναψης συμφώνου συμβίωσης, ως παραβίαση του δικαιώματός τους για σεβασμό της οικογενειακής τους ζωής (άρθρο 8 ΕΣΔΑ) σε συνδυασμό με την απαγόρευση διακρίσεων (άρθρο 14 ΕΣΔΑ). Η πρώτη μετάφραση της απόφασης στα Ελληνικά αναρτήθηκε εδώ. Η κυβέρνηση δήλωσε δια του υπουργού της κ. Χαράλαμπου Αθανασίου ότι θα μελετούσε την απόφαση για να αποφασίσει τί θα κάνει. Μετά από πολλούς μήνες, όταν η συζήτηση αφορούσε το αντιρατσιστικό νομοσχέδιο και τέθηκε πάλι το ζήτημα του συμφώνου συμβίωσης, ο κ. Αθανασίου δήλωνε ότι για το σύμφωνο πρέπει να εξεταστούν πολλά ζητήματα, σχετικά με τις παραδόσεις κ.τ.λ.

Οι καθυστερήσεις στην εφαρμογή της απόφασης στο Ε.Δ.Δ.Α. έθεσε την χώρα σε καθεστώς επιτήρησης ως προς αυτο το θέμα από το Συμβούλιο της Ευρώπης και υποβλήθηκε μία δεύτερη προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο από δεκάδες ομόφυλα ζευγάρια τα οποία επικαλούνταν την παραβίαση των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους. Έχει ενδιαφέρον να δούμε την τύχη αυτής της προσφυγής, η οποία αναμένεται επίσης να εκδικαστεί. Υποθέτω ότι στο πλαίσιο αυτής της απόφασης το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θα εξηγήσει στην Ελλάδα την δεσμευτικότητα των αποφάσεών του, η οποία φαίνεται να μην έχει γίνει ιδιαιτέρως κατανοητή από ορισμένους πολιτικούς, αν και είναι νομικοί. 

Ο Υπουργός Δικαιοσύνης κ. Παρασκευόπουλος, όταν ανέλαβε στις αρχές του 2015 είχε δηλώσει ότι το πρώτο νομοσχέδιο που θα φέρει στην Βουλή θα είναι το νομοσχέδιο του συμφώνου συμβίωσης. Η καθυστέρηση ήταν πολύμηνη, με διαρκείς αναβολές που βέβαια σχετίζονται και με τις διεθνείς αλλά και τις εσωτερικές σοβαρές εξελίξεις για την πορεία της χώρας. Ωστόσο, η ομιλία του πρωθυπουργού κ. Τσίπρα χτες ήταν απολύτως καταπραϋντική: ανέλαβε χωρίς υπεκφυγές την ευθύνη για την καθυστέρηση, τουλάχιστον στο μέτρο που αυτή αφορούσε την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Η ομιλια του πρωθυπουργού έχει ιστορική αξία και βαρύτητα και παρουσιάζει μοναδικότητα στα πολιτικά χρονικά. Είναι μια πρωθυπουργική τοποθέτηση που η ΛΟΤΑΚΙ κοινότητα δεν είχε ακούσει ποτέ πριν. Από αυτή την άποψη, επρόκειτο για μια σημαντική τομή, ώστε όντως σήμερα να μιλάμε για μια εντελώς διαφορετική μέρα ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα.

Ο κ. Αθανασίου τήρησε μια άκρως αρνητική στάση και τελικά ο ίδιος καταψήφισε το νομοσχέδιο χτες, μαζί με το 1/3 σχεδόν των βουλευτών της Ν.Δ. (είναι ενδιαφέρον ότι δεν κατάφερε να πείσει τους υπόλοιπους, ενώ είναι ο Τομεάρχης Δικαιοσύνης της ΝΔ). Έφερε διάφορα ανυπόστατα επιχειρήματα, όπως ότι δήθεν υποκρύπτεται γάμος, ενώ ο θεσμός του συμφώνου συμβίωσης, σε όλους τους τόνους έχει εξηγηθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ότι είναι πλήρως διακριτός από τον γάμο. Ενώ το συγκεκριμένο νομοσχέδιο πόρρω απέχει από το να προσφέρει στα μέρη του συμφώνου ίσα δικαιώματα με αυτά των συζύγων. Και πρώτ΄ απ΄όλα, το "ακανθώδες" ζήτημα της από κοινού τεκνοθεσίας παιδιών που φαίνεται να ανησυχεί πάρα πολλούς, κυρίως αυτούς που δεν έχουν ασχοληθεί καθόλου -μα καθόλου!- με το θέμα, με την βιβλιογραφία, την κοινωνική πραγματικότητα των ομόφυλων γονέων και την νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Όταν το νομοσχέδιο εισήχθη προς ανάγνωση και ψήφιση στην αρμόδια Επιτροπή της Βουλής, η εξίσωση των δικαιωμάτων των μερών του συμφώνου συμβίωσης προς τους συζύγους έτεινε στην πληρότητα. Το άρθρο 12, στην πρώτη του παράγραφο, πρόβλεπε την αναλογική εφαρμογή όλων των νομικών διατάξεων που ισχύουν για τους συζύγους, στα μέρη του συμφώνου συμβίωσης. Όπως είχαμε επισημάνει κάποιοι, αυτοί φυσικά θα σήμαινε και την αναλογική εφαρμογή της από κοινού υιοθεσίας τέκνων του άρθρου 1545 του Αστικού Κώδικα. Αυτό φυσικά έγινε το κόκκινο πανί από τους υπερσυντηρητικούς βουλευτές που θεωρούν ότι η ισότητα των δικαιωμάτων δεν μπορεί να αφορά τους πάντες και προτάσσοντας τα δικαιώματα των παιδιών. Μία βουλευτής μάλιστα έφτασε να αναφέρει (όχι στην Βουλή) ότι δήθεν η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Υιοθεσία Ανηλίκων απαγορεύει την υιοθεσια από ομόφυλα ζευγάρια, ενώ στο άρθρο 7 παρ. 2 της Σύμβασης αναφέρεται ξεκάθαρα ότι τα κράτη μέλη μπορούν να επεκτείνουν την δυνατότητα υιοθεσίας και στα ομόφυλα ζευγάρια που έχουν τελέσει γάμο ή που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης. Χθες, το ίδιο λάθος είπε και η κ. Ντόρα Μπακογιάννη, αναφερόμενη στην εμπειρία της από το Συμβούλιο της Ευρώπης και λέγοντας ότι και στο Συμβούλιο της Ευρώπης δεν έγινε δεκτή η δυνατότητα της από κοινού υιοθεσίας για τα ομόφυλα ζευγάρια. Είναι λάθος. Η κ. Μπακογιάννη ψήφισε υπέρ του συμφωνου συμβίωσης, υπογραμμίζοντας όμως εμφατικά ότι είναι αντίθετη στην δυνατότητα τεκνοθεσίας.

Πέρα όμως από την τεκνοθεσία, υπάρχει το εκκρεμές ζήτημα της γονικής μέριμνας. Ο Συνήγορος του Πολίτη πρότεινε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης μια τροπολογία ώστε να αναγνωρίζονται με δικαστική απόφαση δικαιώματα επιμέλειας στον σύντροφο που έχει σύμφωνο συμβίωσης με βιολογικό γονέα ανήλικου. Η τροπολογία θεωρώ ότι ήταν εξόχως συντηρητική, αφού δεν υπάρχει κανένας λόγος να τίθεται σε δικαστική κρίση η γονεϊκότητα. Η οργάνωση Οικογένειες Ουράνιο Τόξο, αποτελούμενοι από ομόφυλους γονείς για τους οποίους το θέμα αυτό είναι πολύ σημαντικό, μου ζήτησε μια εναλλακτική τροπολογία. Τους έδωσα μια πολύ συνοπτική τροπολογία με την οποία αυτοδικαίως - δηλαδή χωρίς δικαστική απόφαση- αναγνωρίζεται η γονική μέριμνα (κι όχι απλή επιμέλεια) στον σύντροφο του βιολογικού γονέα, όταν δεν υπάρχει άλλος ασκών την γονική μέριμνα.  Η πρόεδρος της Οργάνωσης, κ. Στέλλα Μπελιά κατέθεσε την πρόταση αυτή, η οποία είχε ως εξής:

Στο άρθρο 11 προστίθεται:

«Η γονική μέριμνα του προσώπου του φυσικού ή θετού τέκνου του ενός μέρους, το οποίο είτε είχε γεννηθεί, αναγνωριστεί ή υιοθετηθεί πριν τη σύναψη του συμφώνου, είτε γεννήθηκε, αναγνωρίστηκε ή υιοθετήθηκε κατά τη διάρκειά του, ασκείται από κοινού με το άλλο μέρος του συμφώνου, εφόσον ο άλλος γονέας δεν υπάρχει ή δεν είναι γνωστός ή, γενικά, δεν έχει την γονική μέριμνα."

 Ενδιαφέρον για το θέμα έδειξε και το Ποτάμι, το οποίο όμως τελικά δεν κατέθεσε την τροπολογία που πρότεινα εγώ, αλλά εκείνη που είχε δημοσιοποιήσει ο Συνήγορος του Πολίτη. Καμία από αυτές τις τροπολογίες δεν έγινε δεκτή από τον Υπουργό Δικαιοσύνης. Όσον αφορά το Ποτάμι, πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι ο Σταύρος Θεοδωράκης ήταν ο μόνος πολιτικός αρχηγός χτες που έθεσε από βήματος της Βουλής το ζήτημα της αναγνώρισης δικαιώματος στον γάμο για τα ομόφυλα ζευγάρια. 

Ο κ. Παρασκευόπουλος, εξ αρχής έσπευσε να διευκρινίσει προς όλες τις πλευρές ότι δεν επρόκειτο το νομοσχέδιο να περιέχει δικαιώματα τεκνοθεσίας. Προκειμένου να καταστεί σαφές μάλιστα, δέχθηκε να υπάρχει μια ρητή διατύπωση που θα το αποκλείει. Προσπάθησε λοιπόν να μετριάσει την ρυθμιστική εμβέλεια του άρθρου 12 του νομοσχεδίου. Έτσι, το νομοσχέδιο ψηφίστηκε στην Επιτροπή με την διάταξη του άρθρου 12 να αναφέρει ότι αναλογικά ισχύουν οι διατάξεις για τις "αξιώσεις" συζύγων μεταξύ τους και έναντι τρίτων! Αυτό προκύπτει από το Πρακτικό της Επιτροπής που είναι αναρτημένο στην ιστοθέση της Βουλής. Την 21η Δεκεμβρίου 2015, το νομοσχέδιο δεν είχε λοιπόν εξισωμένα με τους συζύγους, ούτε φορολογικά δικαιώματα, ούτε δημοσιοϋπαλληλικά (συνυπηρέτηση), ούτε τίποτε άλλο εκτός από τα κληρονομικά. Ήταν ένα αδειανό πουκάμισο, πράγμα το οποίο επισήμανα όσο πιο εμφατικά γινόταν και σε σχετικό άρθρο στο UNFOLLOW.

Η πίεση ήταν πολύ μεγάλη, γιατί το νομοσχέδιο είχε εισαχθεί στην Ολομέλεια κομίζοντας ελάχιστη πρακτική αξία. Ήταν σημαντικό ότι συνολικά οι κοινότητες υποστηρικτών των ανθρώπινων δικαιωμάτων υπογράμμισαν την έλλειψη. Υπήρχε μια αιτιολογική έκθεση που μιλούσε για εξίσωση σε φορολογικές κ.τ.λ. διατάξεις, αλλά ένα άρθρο το οποίο δεν πρόβλεπε τίποτα! Ως γνωστόν, όταν ο πολίτης βρεθεί ενώπιον των δημοσίων υπηρεσιών δεν μπορεί να επικαλείται αιτιολογικές εκθέσεις και, φυσικά, χωρίς διάταξη νόμου δεν εκταμιεύεται απολύτως κανένα χρηματικό ποσό ως επίδομα, δεν εκδίδονται διοικητικές πράξεις, δεν εφαρμόζεται τίποτα. Η καθησυχαστική ρητορική ότι θα έρχονταν βελτιώσεις, προκάλεσε σημαντική αναστάτωση, γιατί είναι γνωστός ο ρυθμός των γεωλογικών αιώνων με τον οποίο νομοθετούνται τέτοια ζητήματα στην Ελλάδα. 

Τελικά, κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου στην Ολομέλεια χθες το βράδυ, ο Υπουργός Δικαιοσύνης προχώρησε στην αποκατάσταση της διάταξης, με την εξής νομοτεχνική βελτίωση του άρθρου 12 (παρ.1):

"Άλλες διατάξεις νόμων που αφορούν αξιώσεις των συζύγων μεταξύ τους, καθώς και αξιώσεις, παροχές και προνόμια έναντι τρίτων ή έναντι του Δημοσίου εφαρμόζονται αναλόγως και στα μέρη του συμφώνου, εφόσον δεν υπάρχει διαφορετική ειδική ρύθμιση στον παρόντα ή άλλο νόμο".

Η δεύτερη παράγραφος βελτιώθηκε επίσης νομοτεχνικά, καθώς πλέον το προεδρικό διάταγμα ξεκάθαρα είναι όρος ενεργοποίησης της ισότητας μόνο ως προς τα δικαιώματα εργατικού και κοινωνικοασφαλιστικού δικαίου. Σε περίπτωση που εντός του εξαμήνου δεν εκδοθεί το σχετικό προεδρικό διάταγμα, οι δικαιούχοι των δικαιωμάτων αυτών θα έχουν την δυνατότητα να προσφύγουν ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο έχει νομολογήσει κατ' επανάληψη για αυτά τα θέματα, με πιο γνωστή την υπόθεση Maruko κατά Γερμανίας που αφορούσε σύνταξη επιζώντα ομόφυλου συντρόφου. 

Το ψηφισθέν νομοσχέδιο έχει αναρτηθεί στην ιστοσελίδα της Βουλής και οδηγείται προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για υπογραφή και δημοσίευση στο Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως. 

Συνεπώς, σήμερα είναι όντως μια διαφορετική μέρα για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αφού αίρεται η μέχρι χθες παραβίαση των δικαιωμάτων σεβασμού της ιδιωτικής ζωής των ομόφυλων ζευγαριών στην Ελλάδα. Τίποτε δεν τελείωσε φυσικά, καθώς η ατζέντα της ισότητας και της ελευθερίας είναι μεγάλη και επίκαιρη όσο ποτέ.

Τρίτη, Δεκεμβρίου 22, 2015

Αφαιρούνται τα κοινά φορολογικά δικαιώματα από το σύμφωνο συμβίωσης

Αρχικά το νομοσχέδιο για το σύμφωνο συμβίωσης περιλάμβανε στο άρθρο 12 την διατύπωση ότι οι διατάξεις που ισχύουν για τους συζύγους εφαρμόζονται αναλογικά και για τα μέρη του συμφώνου συμβίωσης. Η αιτιολογική έκθεση ανέφερε ότι με αυτή την διάταξη θα εφαρμόζονται αναλογικά και οι διατάξεις φορολογικού δικαίου που ισχύουν μεταξύ των συζύγων. Βέβαια, η δεύτερη παράγραφος του άρθρου 12 ανέφερε ότι το ανωτέρω, ως προς το εργατικό και το κοινωνικοασφαλιστικό δίκαιο θα ίσχυε μετά από Προεδρικό Διάταγμα που θα εκδοθεί κατόπιν πρότασης του Υπουργού Εργασίας, οπότε από την αρχή υπήρχε ένα ερωτηματικό για την φορολογική εξίσωση συζύγων - συντρόφων με σύμφωνο συμβίωσης.

Το ερωτηματικό αυτό εξαλείφεται πλήρως με την τελευταία αναδιατύπωση του άρθρου 12 που εισηγήθηκε ο Υπουργός δικαιοσύνης. Προκειμένου να αποκλείσει την αναλογική εφαρμογή διατάξεων που αφορούν την υιοθεσία από τους δύο συζύγους, ο Υπουργός αναδιατύπωσε το άρθρο 12, έτσι ώστε η αναλογική διάταξη να αφορά μόνο διατάξεις που αφορούν "αξιώσεις συζύγων μεταξύ τους ή έναντι τρίτων". Με αυτή την διατύπωση θεωρείται ότι εξαλείφονται τα περί τεκνοθεσίας. Μαζί με αυτά όμως εξαλείφεται και η αναλογική εφαρμογή διατάξεων φορολογικού δικαίου, αφού αυτές δεν αφορούν "αξιώσεις συζύγων μεταξύ τους ή έναντι τρίτων".

Επομένως, το σύμφωνο συμβίωσης ρητώς πλέον δεν θα αφορά το φορολογικό δίκαιο, την υποβολή κοινών φορολογικών δηλώσεων και τα υπόλοιπα προνόμια των έγγαμων ζευγαριών. 

Παρασκευή, Δεκεμβρίου 18, 2015

Καμία αντινομία, κύριε Υπουργέ!

Εδώ ο Υπουργός επικαλείται "αντινομίες" αν περάσει η τροπολογία του Ποταμιού για αναγνώριση επιμέλειας ή γονικής μέριμνας του βιολογικού παιδιού του ενός, από τον άλλο σύντροφο με τον οποίο υπάρχει σύμφωνο συμβίωσης. Η "αντινομία" που υπονοείται είναι ότι μια τέτοια ρύθμιση δεν υπάρχει ούτε στις διατάξεις του πολιτικού γάμου: δηλαδή αν μια μάνα παντρευτεί, ο σύζυγος δεν αποκτά αυτομάτως επιμέλεια αν δεν υπάρχει πατέρας. 

ΑΥΤΟ ΟΜΩΣ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΝΤΙΝΟΜΙΑ: η αντινομία κατά την επιστήμη του δικαίου είναι η ταυτόχρονη ίσχυση δύο κανόνων δικαίου που η εφαρμογή του ενός προσκρούει στην εφαρμογή του άλλου. ΑΝΤΙΝΟΜΙΑ είναι ας πούμε το δίκαιο να κατοχυρώνει την αρχή της ισότητας ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ και να έρχεται ένας νόμος και να λέει "όχι για όλους, κάποιοι δεν θα έχουν τα ίδια δικαιώματα".

 Επί της ουσίας όμως, επειδή ο Υπουργός μιλάει και για "ιεραρχήσεις που δεν είναι ορθές με άλλες αρχές της έννομης τάξης" και προφανώς πάλι εδώ εννοεί ότι ο πολιτικός γάμος είναι το μείζον (για να μην σκεφτώ ότι εννοεί την αρχή για το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, διότι δεν πιστεύω ότι ο Υπουργός αγνοεί την νομολογία του ΕΔΔΑ), είναι συνειδητό σε όλους ότι το σύμφωνο συμβίωσης δεν είναι "κάτι κατώτερο από τον γάμο", ώστε να πρέπει να "προστατευθεί" ο γάμος, μήπως τελικά τα ζευγάρια του συμφώνου συμβίωσης έχουν περισσότερα δικαιώματα. 

Το σύμφωνο συμβίωσης είναι ΚΑΤΙ ΑΛΛΟ από τον γάμο: ένας εναλλακτικός θεσμός που καλείται να καλύψει ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ από αυτές του γάμου, τόσο για τα ετερόφυλα όσο και για τα ομόφυλα ζευγάρια. Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι στα 6 χρόνια που ισχύει το σύμφωνο, πολλά ετεροφυλα ζευγάρια το έχουν συνάψει (θυμάμαι πριν 2 χρόνια 250 σύμφωνα συμβίωσης μόνο στον Δήμο Αθηναίων), άρα όντως καλύπτονται εναλλακτικές ανάγκες που δεν καλύπτονται από τον γάμο. Μια από τις ανάγκες αυτές είναι ΑΚΡΙΒΩΣ και το θέμα των βιολογικών παιδιών του ατόμου που βρίσκεται σε συμβίωση με ομόφυλο πρόσωπο και το οποίο εξ αντικειμένου ΔΕΝ μπορεί να συνάψει γάμο.

 Άρα, αυτό το ειδικό σκέλος που ΔΕΝ ΑΦΟΡΑ ΥΙΟΘΕΣΙΑ θα είναι εκτός του πεδίου εφαρμογής της νομοπαρασκευαστικής επιτροπής που προεξαγγέλλει ο Υπουργός, αν δεν θέλει να πέσει σε αντιφάσεις. Αυτή η ειδική διάταξη που προτείνεται με την τροπολογία αφορά ειδικώς και μόνο το σύμφωνο συμβίωσης και την γονική μέριμνα - επιμέλεια και όχι την από κοινού τεκνοθεσία παιδιού τρίτων γονέων. Επομένως, αυτά που ισχυρίζεται ο Υπουργός είναι νόμω αβάσιμα και δεν έχουν καμία σχέση με την γενική αναθεώρηση του Οικογενειακού Δικαίου. ΤΩΡΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΕΡΑΣΕΙ.

Δευτέρα, Δεκεμβρίου 14, 2015

Διαφορές γάμου - συμφώνου συμβίωσης

ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΓΑΜΟΥ - ΣΥΜΦΩΝΟΥ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ
1. STATUS. Ο γάμος αποτελεί θεσμό με πλούσιες πολιτισμικές και ιστορικές ρίζες, με τεράστια βαρύτητα ως προς την κοινωνική θέση του έγγαμου ατόμου, αλλά και με δυνατότητα σύναψής του με ιερολογία από διάφορα θρησκευτικά δόγματα. ΑΝΤΙΘΕΤΑ το σύμφωνο συμβίωσης αποτελεί έναν εναλλακτικό θεσμό οικογενειακού δικαίου που μετρά μόνο λίγα χρόνια σε διάφορες χώρες του κόσμου, χωρίς να παρουσιάζει το ίδιο ιστορικό και κοινωνικό κύρος με τον θεσμό του γάμου. Επομένως, από άποψη κοινωνική και πολιτισμική πρόκειται για εντελώς διαφορετικούς θεσμούς.
2. ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΝΑΨΗΣ: Ενώ ο γάμος συνάπτεται με προφορική δήλωση ενώπιον δημάρχου με την παρουσία δύο μαρτύρων, κατόπιν άδειας του δημάρχου και μετά την γνωστοποίηση του με αγγελία (ή με ιερολογία), το σύμφωνο συνάπτεται με συμβολαιογραφική πράξη που για να ισχύει πρέπει να καταχωρηθεί στο ληξιαρχείο.
3. ΠΟΙΟΙ ΣΥΝΑΠΤΟΥΝ: Ενώ γάμο συνάπτει και άτομο που δεν έχει πλήρη δικαιοπρακτική ικανότητα (υπό προϋποθέσεις), για τη σύναψη συμφώνου συμβίωσης απαιτείται ΠΛΗΡΗΣ δικαιοπρακτική ικανότητα. Άρα αν κάποιος έχει κηρυχθεί σε δικαστική συμπαράσταση δεν μπορεί να συνάψει σύμφωνο ούτε με την συναίνεση του δικαστικού συμπαραστάτη του, ενώ μπορεί να συνάψει γάμο.
4. ΑΓΩΓΗ ΑΚΥΡΩΣΗΣ: Ενώ ο εισαγγελέας μπορεί να ακυρώσει με αγωγή του γάμο για συγκεκριμένους λόγους που προβλέπονται στο νόμο, το σύμφωνο συμβίωσης θα μπορεί να το προσβάλλει "αν αντίκειται στη δημόσια τάξη", ό,τι κι αν σημαίνει αυτό.
5. ΕΠΩΝΥΜΟ: Ενώ στον γάμο οι σύζυγοι μπορούν να προσθέτουν ληξιαρχικά στο επώνυμό τους το επώνυμο του συζύγου, στο σύμφωνο συμβίωσης το επώνυμο δεν μεταβάλλεται νομικά, αλλά μπορεί κάθε μέρος να χρησιμοποιεί "κοινωνικά" (δηλαδή άτυπα) το επώνυμο του συντρόφου.
6.ΛΥΣΗ: Ενώ ο γάμος λύεται με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, το σύμφωνο λύεται με συμβολαιογραφική πράξη.
7. ΓΟΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ: Ενώ ο γάμος προβλέπει τεκμήριο πατρότητας (=ο πατέρας ασκεί την γονική μέριμνα του παιδιού που θα γεννηθεί κατά την διάρκεια του γάμου), το σύμφωνο συμβίωσης προβλέπει το ίδιο τεκμήριο, αλλά χωρίς να λαμβάνει υπόψη ότι το πεδίο εφαρμογής προβλέπει και τη σύναψή του από ομόφυλα ζευγάρια, χωρίς να αναγνωρίζονται δικαιώματα γονικής μέριμνας ή επιμέλειας.
8. ΤΕΚΝΟΘΕΣΙΑ: Ενώ σύζυγοι έχουν δικαίωμα από κοινού τεκνοθεσίας, για το σύμφωνο συμβίωσης αυτό δεν προβλέπεται ρητά, αλλά μπορεί να υποστηριχθεί ότι εφαρμόζεται κατ΄αναλογία αυτή η διάταξη μαζί με τις άλλες διατάξεις που ισχύουν αναλογικά και διέπουν τις σχέσεις συζύγων.
9. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ: Ενώ για τους συζύγους ισχύουν ευνοϊκές διατάξεις φορολογικού δικαίου, για τα μέρη του συμφώνου συμβίωσης δεν προβλέπονται τέτοιες διατάξεις, ούτε και στο κατατεθέν νομοσχέδιο (που περιορίζεται στις κοινωνικοασφαλιστικές διατάξεις καθώς και στις διατάξεις του εργατικού δικαίου). Η νομοθετική εξουσιοδότηση στον Υπουργό Εργασίας για πρόταση π.δ. που θα επεκτείνει τις διατάξεις που ισχύουν "σε άλλους νόμους" για τους συζύγους αφορά μόνο τα εργασιακά και τα κοινωνικοασφαλιστικά και όχι τα φορολογικά ζητήματα.

Τρίτη, Δεκεμβρίου 08, 2015

Το γκέτο στήνεται δημοσιογραφικά

Ο δημοσιογραφικός λόγος έχει καθαρά επιτελεστικό ρόλο, καθώς εκτός από ατομική ελευθερία αποτελεί και μορφή επιβολής ιδεών. Όταν στον δημοσιογραφικό λόγο χρησιμοποιείται επιστημονική ορολογία (αντί για απλή περιγραφή ή για αξιολογική εκτίμηση πραγματικών περιστατικών), τότε η λειτουργία ενός ρεπορτάζ μπορεί να ξεπεράσει τα όρια της ενημέρωσης και της ελευθερίας της έκφρασης και να οδηγήσει σε παραβιάσεις δικαιωμάτων ή έννομων συμφερόντων, όπως είναι για παράδειγμα το τεκμήριο της αθωότητας, η ιδιωτική ζωή, ακόμη και η πολιτισμική ταυτότητα ενός πληθυσμού.
Τελευταία, η άκριτη χρήση όρων με ιδιάζουσα ιστορική και επιστημονική βαρύτητα, ιδίως του όρου "bullying", αλλά και του όρου "ghetto" γίνεται χωρίς τις σχετικές επιφυλάξεις, με χαλαρότητα που δεν δικαιολογείται από τα ιστορικά συμφραζόμενα και την βιβλιογραφία, αλλά και με ένα αποτέλεσμα επίτασης κι όχι θεραπείας ή εξεύρεσης λύσεων. Όταν προσδίδεται ανεπιφύλακτα ο όρος "γκέτο" σε μια γειτονιά και συνδιαμορφώνεται η συλλογική πρόσληψη μιας τετελεσμένης κατάστασης, η οποία δεν θεραπεύεται, αλλά παρουσιάζεται ολοένα και επεκτεινόμενη, όσο ανιστορικά κι αν χρησιμοποιείται ο όρος "γκέτο", υπάρχει ένας σαφής κίνδυνος "καθιέρωσης". Σε αυτές τις περιπτώσεις ο δημοσιογραφικός λόγος δεν είναι ουδέτερος, αλλά έχει συμβάλλει, μέσα στην ανιστορική ελαφρότητά του, στην παγίωση της κατάστασης που αρχικά επιδιώκει να στηλιτεύσει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο δημόσιος λόγος δεν είναι καθόλου άμοιρος ευθυνών για τα όποια αποτελέσματα.

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...