Δευτέρα, Απριλίου 29, 2013

Για την απόφαση του DVD

Αθωώθηκαν σήμερα οι κατηγορούμενοι για παραβίαση προσωπικών δεδομένων και απόπειρα εκβίασης στην υπόθεση του πρώην γενικού γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού.

Δεν είναι βέβαια η πρώτη υπόθεση που αφορά το περίφημο DVD με προσωπικές στιγμές του πρώην γενικού γραμματέα: είχαν προηγηθεί η απόφαση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων με την οποία επιβλήθηκε πρόστιμο για την χρησιμοποίηση φωτογραφιών από το εν λόγω DVD σε κυριακάτικη εφημερίδα καθώς και η καταδίκη των υπεύθυνων της εφημερίδας από τα δικαστήρια για την εν λόγω δημοσιοποίηση.

Αυτό που προκαλεί απορία είναι για ποιό λόγο δεν καταδικάστηκαν και σήμερα οι κατηγορούμενοι για παραβίαση προσωπικών δεδομένων - η δίκη αφορούσε αυτή καθαυτή την λήψη των εικόνων και την περιφορά του DVD σε διάφορα χέρια. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η απόφαση αναφέρει ότι στην ουσία η συγκεκριμένη διάδοση του DVD από μόνη της δεν αποτελεί παραβίαση του νόμου για την προστασία προσωπικών δεδομένων. Αυτή η επισήμανση έχει προκαλέσει την απορία σε αρκετούς που αγνοούν ότι ο ν.2472/1997 έχει ένα απολύτως συγκεκριμένο πεδίο εφαρμογής: εάν η επεξεργασία των δεδομένων δεν είναι αυτοματοποιημένη εν όλω ή κατά ένα μέρος, τότε για να εφαρμοστεί ο νόμος, τα δεδομένα θα πρέπει να περιλαμβάνονται ή να πρόκειται να περιληφθούν σε αρχείο.

Η έννοια του "αρχείου δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα" οριοθετείται από το άρθρο 2 του νόμου, το οποίο αναφέρει ότι ως τέτοιο νοείται κάθε διαρθρωμένο σύνολο προσωπικών δεδομένων τα οποία είναι προσιτά με γνώμονα συγκεκριμένα κριτήρια. Επομένως, εάν η καταγραφή μιας προσωπικής στιγμής δεν έχει υπαχθεί σε τέτοιο διαρθρωμένο σύνολο και δεν έχει υποστεί αυτοματοποιημένη επεξεργασία, δεν εφαρμόζεται ο νόμος αυτός. Μπορεί να εφαρμόζονται άλλες διατάξεις, του Ποινικού Κώδικα για την προστασία από την κρυφή μαγνητοσκόπηση, αλλά πάντως όχι ο Ν.2472/1997 - και πάντως οι κατηγορούμενοι δικάζονται με βάση το κατηγορητήριο με το οποίο έχει εισαχθεί η υπόθεση στο δικαστήριο. Για παράδειγμα, το άρθρο 370Α παρ. 2 του Π.Κ. αναφέρει "όποιος αθέμιτα παρακολυθεί με ειδικά τεχνικά μέσα ή αποτυπώνει σε υλικό φορέα προφορική συνομιλία μεταξύ τρίτων ή αποτυπώνει σε υλικό φορέα μη δημόσια πράξη άλλου τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών". Άλλη όμως αυτή η πράξη κι άλλη η παράβαση του Ν.2472 περί προσωπικών δεδομένων. 

Στην υπόθεση της εφημερίδας, το "αρχείο" ήταν το σύνολο δεδομένων που τηρούνται στα αρχεία της εφημερίδας και είναι προσιτά με γνώμονα τον αριθμό φύλλου και την ημερομηνία κυκλοφορίας της εφημερίδας. Έτσι σ' εκείνη την υπόθεση η Αρχή και τα δικαστήρια μπορούσαν ευπρόσωπα να διαγνώσουν την ύπαρξη αρχείου. Το μεμονωμένο DVD όμως δεν παρουσιάζει τέτοια διάρθρωση και ως εκ τούτου εκφεύγει του πεδίου εφαρμογής του Ν.2472. Παρόμοια απόφαση είχε εκδοθεί και προ ετών, σε μήνυση για διάδοση προσωπικών πληροφοριών από καλεσμένο μιας εκπομπής: καθώς η διάδοση είχε γίνει προφορικά δεν υπήρχε το στοιχείο του "αρχείου". 

Προφανώς αυτά μπορεί να ακούγονται αδιανόητα σε μη νομικούς και να θεωρούν ότι πρόκειται για "παραθυράκι", αλλά αυτό δεν είναι ακριβές. Ο νόμος για την προστασία του ατόμου από την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων προστατεύει ως έννομο αγαθό το άτομο από την ευρύτατη δυνατότητα εντοπισμού, προσβασιμότητας και διασύνδεσης των προσωπικών στοιχείων μέσω των τεχνολογιών πληροφορικής κι επικοινωνίας. Δεν προστατεύει αυτή καθ' αυτή την ιδιωτικότητα, η οποία αποτελεί έννοια γένους και διακριτό έννομο αγαθό, προστατευόμενο από άλλες διατάξεις, ποινικές και αστικές. 

Συνεπώς,η αιτιολογία της απόφασης ως προς το συγκεκριμένο ζητούμενο είναι σωστή, τουλάχιστον όπως έχει αναπαραχθεί από τα μέσα ενημέρωσης. 

Πέμπτη, Απριλίου 25, 2013

Αποτελεσματικότητα ή διαφάνεια;



To ερώτημα, έτσι όπως τίθεται αντιθετικά και απόλυτα, είναι βέβαια προκλητικό. Θεωρώ όμως ότι πρέπει να τίθεται σε κάθε πολιτικό πρόσωπο, ώστε να του δίνεται η δυνατότητα να καταθέσει την σύνθεση που εκφράζει, το μείγμα αποτελεσματικότητας/διαφάνειας που ακολουθεί ως πολιτική πρακτική. Σπάνια ένας πολιτικός θα απορρίψει κάθετα την "αποτελεσματικότητα", δηλαδή την διαθεσιμότητά του να παρέμβει παρασκηνιακά σε ένα πιθανό "δίκαιο αίτημα". Ταυτόχρονα, γνωρίζει ότι θα εκτεθεί εάν δεν χαράξει ο ίδιος τον αυτοπεριορισμό του, διακηρύσσοντας την ανάγκη τήρησης των κανόνων του παιχνιδιού, με όρους εντιμότητας και δικαιοσύνης.  Κι επειδή ο τίτλος της εκδήλωσης χτες στο Free Thinking Zone ήταν Catch him if you can, ένιωσα ότι είχα κι εγώ μια ευκαιρία να τον τσακώσω, βάζοντας τον να μας πει πόσο πιάνει στο "ρουσφετόμετρο".

Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ξεκινά την απάντησή του, αναφέροντας, πριν απ' όλα, ότι είναι ένας παλιός πολιτικός. Οι τρόποι επικοινωνίας και προσωπικής επαφής με τον πολιτικό φίλο και εν δυνάμει ψηφοφόρο, για το μοντέλο αυτό, περιέχουν και την προσωπική εξυπηρέτηση. Ακόμη και τώρα που έχει ολοκληρώσει την κοινοβουλευτική του πορεία, ο παλιός πολιτικός δέχεται φίλους του και, όταν του υποβάλλουν αιτήματα που ο ίδιος κρίνει δίκαια, τους βοηθά. Ο Κ.Μ. διανθίζει την απάντησή του με αναφορά στην ανθρώπινη διάσταση των προβλημάτων καθημερινότητας που μπορεί να κληθεί να λύσει ένας πολιτικός και χρησιμοποιεί συναισθηματικούς όρους, όπως "άκαρδη γραφειοκρατία". Χαρακτηρίζει αυτήν την βοήθεια "παρεξηγημένο ρουσφέτι" και θέτει -ενδεικτικά- το όριο σε περιπτώσεις όπως οι "υπερβολικοί, άχρηστοι και επιζήμιοι" διορισμοί στο δημόσιο. Ταυτόχρονα, θεωρεί "χρέος" να βοηθήσει κάποιον ο οποίος αδικείται 100%. Εντάσσει αυτή την υποχρέωση στα καθήκοντα του πολιτικού, αναγνωρίζοντας όμως ότι, από εκεί και πέρα, πρέπει να λειτουργούν οι θεσμοί, για τους οποίους θεωρεί ζητούμενο την περιφρούρηση και την διαρκή υποστήριξη και βελτίωσή τους. 

Από θέση αρχής, δεν μπορώ παρά να διαφωνήσω με αυτήν την  τοποθέτηση που περιέχει μια δόση ειλικρίνειας, αλλά και μια μεγαλύτερη δόση ρητορικής υποστήριξης των πολιτικών παρεμβάσεων σε ατομικές υποθέσεις των πολιτών.  Για κάθε πολίτη που θα βοηθήσει ένας πολιτικός να βρει κρεβάτι στην κλινική, υπάρχει κι ένας άλλος πολίτης που έχει τα ίδια ακριβώς δικαιώματα σε αυτό το κρεβάτι, αλλά το στερήθηκε. Ο αντίλογος περιορίζεται στερεότυπα στην αναποτελεσματικότητα των ελεγκτικών θεσμών: πού  να προσφύγει αυτός που δεν βρίσκει θέση σε δημόσιο νοσοκομείο και πότε θα δικαιωθεί; Είναι ένα δίλημμα που μπορεί να γίνει κυριολεκτικά τραγικό για κάθε έντιμο άνθρωπο. Το κακό είναι ότι τα στερεότυπα εκπορεύονται συχνά από όσους δεν προσπάθησαν ποτέ να τεστάρουν την αποτελεσματικότητα των θεσμών, αναπαράγοντας την μεμψιμοιρία της άγνοιας ή και της τεμπελιάς. Από την άλλη πλευρά, όμως, το αίσθημα δικαιοσύνης που μπορεί να χαρακτηρίζει έναν πολιτικό δεν θα ταυτίζεται με την πραγματική δικαιοσύνη, η απονομή της οποίας  προϋποθέτει ως θεμελιώδη κανόνα να έχει ακούσει κανείς όλες τις πλευρές πριν αποφασίσει και να έχει προδιατυπωμένους δείκτες που θα τον κατευθύνουν. Η δικαιοσύνη, πολύ συχνά, δεν είναι καθόλου ευχάριστη και δημοφιλής. 

Θεωρώ πάντως ιδιαίτερα ωφέλιμες τις παραδοχές του Κ.Μ., κυρίως γιατί ο ίδιος χαρακτήρισε αυτό το σκεπτικό ως πρακτική ενός παλιού πολιτικού και - ελπίζω ν' αποδειχθούν -  ενός παλιού κόσμου. To ερώτημα του τίτλου παραμένει και οι απαντήσεις αφορούν κάθε πολιτικό, ιδίως αυτές κι αυτούς που θέλουν να εκφράσουν το μέλλον.

Κυριακή, Απριλίου 21, 2013

H "Ελληνική υπόθεση": Στρασβούργο 1967-1970

Το πραξικόπημα του 1967 συγκλόνισε την Ευρώπη: πώς ήταν δυνατόν η Ελλάδα, ένα από τα παλαιότερα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, να έχει κλειστό κοινοβούλιο και δικτατορία; Στην κατάσταση αυτή επιχείρησε να παρέμβει με τον πιο ηχηρό τρόπο ο εν λόγω διεθνής οργανισμός, το Συμβούλιο της Ευρώπης που ιδρύθηκε το 1949 για να υπερασπιστεί την δημοκρατία, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα σε αυτή την ήπειρο, μετά την τραγωδία του Β΄Π.Π.

Ο Τόμας Χάμαρμπεργκ, πολλές δεκαετίες μετά Επίτροπος Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ήταν τότε ένας νέος της Διεθνούς Αμνηστείας που επισκέφθηκε την Αθήνα αμέσως μετά το πραξικόπημα για να συλλέξει στοιχεία σχετικά με τους βασανισμούς. Το 2007, έγραψε ένα σχετικό άρθρο στο site του Επιτρόπου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Ο θεσμός αυτός ιδρύθηκε μετά την κατάργηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ενός δικαιοδοτικού οργάνου που λειτουργούσε τότε στο Στρασβούργο, ως προστάδιο της διαδικασίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. 

Τέσσερα ευρωπαϊκά κράτη προσέφυγαν σε αυτή την Επιτροπή εναντίον της Ελλάδας για παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων από το δικτατορικό καθεστώς.  Επρόκειτο για την πρώτη φορά που ενεργοποιήθηκε η δυνατότητα διακρατικών προσφυγών και η υπόθεση έγινε γνωστή ως  "the Greek case", η "Ελληνική υπόθεση". Oι προσφυγές υποβλήθηκαν από την Δανία, την Νορβηγία, την Σουηδία και την Ολλανδία. Εδώ μπορείτε να δείτε ένα σημαντικό αρχειακό υλικό: την δακτυλογραφημένη έκθεση της αρμόδιας υπο-επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης, στην οποία περιλαμβάνονται και οι απαντήσεις που έδωσε το δικτατορικό καθεστώς στις αιτιάσεις. 

Στις 18.11.1969 η Επιτροπή απέστειλε την τελική έκθεσή της στην Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Στις 7.12.1969, το δικτατορικό καθεστώς διακήρυξε ότι θεωρεί άκυρο το πόρισμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανακοινώνοντας ότι δεν το θεωρεί νομικά δεσμευτικό.  

Στις 12.12.1969 το καθεστώς αποφάσισε να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου,  η οποία έπαψε να ισχύει στην Ελλάδα στις 13.6.1970, αλλά και από το ίδιο το Συμβούλιο της Ευρώπης! 

Στη συνέχεια, συνήλθε η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, καλώντας και την Ελλάδα, η οποία ωστόσο με επιστολή της ανακοίνωσε ότι δεν θα έπαιρνε μέρος στη συνεδρίαση, θεωρώντας αυτήν άνευ αντικειμένου αφού είχε ήδη αποκηρύξει την ΕΣΔΑ. 'Ετσι, η Επιτροπή Υπουργών αποφάσισε να εκδώσει το Ψήφισμα DIII (70) 1 της 15.4.1970, επιβάλλοντας ως μείζονα πολιτικού τύπου κύρωση την δημοσιοποίηση της έκθεσης της Επιτροπής Δικαιωμάτων για την Ελληνική υπόθεση. 

Παρά την καταδικαστική απόφαση για το δικτατορικό καθεστώς, ο Χάμαρμπεργκ επισημαίνει ότι η χούντα έμεινε για άλλα 5 χρόνια στην Ελλάδα. Ο Επίτροπος αποδίδει αυτή την κατάσταση στην έλλειψη ευρωπαϊκής και διεθνούς αλληλεγγύης και αναφέρει ότι ακόμη και η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης δεν καταδίκασε ομόφωνα το καθεστώς.

Σάββατο, Απριλίου 13, 2013

Συνήγορος του Πελάτη: ενδοεταιρική επίλυση διαφορών

Η δυνατότητα της προσφυγής σε ανεξάρτητη αρχή με διαμεσολαβητικές και ελεγκτικές αρμοδιότητες έχει επεκταθεί και στον τομέα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Ενώ παραδοσιακά ο Οmbudsman ("Συνήγορος του Πολίτη") είναι μια δομή για την εξωδικαστική  επίλυση διαφορών μεταξύ πολίτη και κράτους, το μοντέλο ακολουθείται και σε μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν συχνά καταγγελίες από πελάτες. Πρόκειται για την λειτουργία ενός  εσωτερικού ombudsman, ο οποίος αποτελεί μεν στέλεχος της επιχείρησης, αλλά η δουλειά του είναι να εξετάζει παράπονα με αντικειμενικότητα και να εισηγείται στην διοίκηση προτάσεις για την εξωδικαστική επίλυση της διαφοράς. 

Η λειτουργία ενός ενδοεταιρικού ombudsman ("συνήγορος του πελάτη") σημαίνει ιδιαίτερη φροντίδα και πρόληψη για τους καταναλωτές εκ μέρους της επιχείρησης. Ο πελάτης μπορεί άμεσα να καταθέσει την καταγγελία του σε ένα πρόσωπο (όχι σε ένα "κουτί παραπόνων") που θα ασχοληθεί ατομικά με την υπόθεση. Αυτό σημαίνει ότι ο πελάτης δεν χρειάζεται να αναζητήσει εξωτερικές πηγές βοήθειας για να αντιμετωπίσει οποιοδήποτε πρόβλημα, αλλά η ίδια η εταιρία του προσφέρει την υποδομή αυτή. Το γεγονός ότι ο συνήγορος του πελάτη είναι δομή διακριτή από την νομική υπηρεσία, το τμήμα επικοινωνίας ή ακόμη και την εξυπηρέτηση πελατών, καθιστά πιο σαφή στον πελάτη την ανεξάρτητη θέση του και διευκολύνει την οικοδόμηση εμπιστοσύνης. 

Η λειτουργία των organizational ombudsmen σε επιχειρήσεις διαφόρων χωρών εξαπλώνεται ολοένα και περισσότερο, ιδίως σε τομείς όπως η υγεία (νοσοκομεία, φαρμακευτικές εταιρίες), η εκπαίδευση (πανεπιστήμια, κολλέγια), η ιδιωτική ασφάλιση, τα μέσα ενημέρωσης, τα μεγάλα εμπορικά καταστήματα, αλλά και οι τράπεζες, οι χρηματιστηριακές εταιρίες και η αυτοκινητοβιομηχανία. Πρόκειται για ένα μέτρο αυτορρύθμισης, το οποίο για να πετύχει και να μην θεωρείται ως ένα φύλλο συκής ή ένα προπέτασμα καπνού ή ως μια μέθοδος κουκουλώματος, πρέπει να βασίζεται σε ένα ολοκληρωμένο σχεδιασμό που εγγυάται την διαφανή λειτουργία και την αμερόληπτη στάση του συνηγόρου. Ως ένας φορέας πιστοποίησης λειτουργεί η Διεθνής Ένωση Οmbudsman (Ιnternational Ombudsman Association), με έδρα στις Η.Π.Α. Πρόκειται για οργανισμό διαφορετικό από το Διεθνές Ινστιτούτο Ombudsman (www.theioi.org) που μέλη του αποτελούν μόνο Συνήγοροι του Πολίτη του δημόσιου τομέα. 

Οι πρώτες ιδιωτικές επιχειρήσεις μέσων ενημέρωσης που προσέλαβαν ombudsmen ήταν οι εφημερίδες, ως "reader's advocate" (ήταν δύο εφημερίδες των Η.Π.Α. που το 1967 απέκτησαν συνηγόρους για το κοινο: η Courier Journal και η Louisville Times) O Συνήγορος του Αναγνώστη των New York Times (2003-2005) και ο συνάδελφός του της Washington Post (2000-2005) αναφέρονται στην βιβλιογραφία ως οι δύο πιο ανεξάρτητοι από τους 39 Συνηγορους του Αναγνώστη που μετείχαν στον Οργανισμό Συνηγόρων του Αναγνώστη. 

Στην Ελλάδα, σε επίπεδο αυτορρύθμισης λειτουργεί ο Μεσολαβητής Τραπεζικών - Επενδυτικών Υπηρεσιών. Είναι ένας οριζόντιος banking/investment ombudsman, στον οποίο μπορούν να απευθυνθούν οι πελάτες όλων των τραπεζών/χρηματιστηριακών, αλλά σε δεύτερο επίπεδο, αφού δηλαδή έχουν προηγουμένως απευθυνθεί στην τράπεζά τους/χρηματιστηριακή τους χωρίς θετική έκβαση. Η προσπάθεια για ίδρυση ενός Συνηγόρου του Τηλεθεατή στην Ε.Ρ.Τ. που ξεκίνησε το 2011, δεν ευοδώθηκε. 

Η ύπαρξη ενός Συνηγόρου του Πελάτη έχει και μια συμβολική διάσταση: η επιχείρηση "θέλει να ακούσει", είναι ανοικτή και αποδέχεται εξ αρχής ότι μπορεί να σφάλλει, λαμβάνοντας το συγκεκριμένο μέτρο για να υπάρχει η δυνατότητα να επανορθώνει, χωρίς να υποβάλλει τον πελάτη σε πρόσθετα έξοδα. Iδιαίτερα σε συνθήκες οικονομικής κρίσης, η αποφυγή δικαστικών διαδικασιών μπορεί να αποβεί επωφελής τόσο για τις επιχειρήσεις, όσο και για τους πελάτες. Παράλληλα, η λειτουργία Συνηγόρων του Πελάτη αποφορτίζει παρώνυμες δημόσιες αρχές από τυχόν καταγγελίες και αναφορές που δεν εμπίπτουν στο πεδίο της αρμοδιότητάς τους. 




To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...