Πέμπτη, Μαΐου 31, 2012

25 χρόνια "Αθήνα 9.84"

Η έναρξη λειτουργίας του ραδιοφωνικού σταθμού του Δήμου Αθηναίων (στη συχνότητα 9,84 fm) σηματοδότησε την μετάβαση από το κρατικό μονοπώλιο της δημόσιας πληροφόρησης προς την ελεύθερη ραδιοτηλεόραση. Το εγχείρημα της ίδρυσης του δημοτικού ραδιοφώνου θα πρέπει να το αξιολογήσουμε δηλαδή στο ιστορικό του πλαίσιο: δεν ήταν μια εξέλιξη σε τεχνολογικό επίπεδο (όπως η είσοδος του Διαδικτύου, μια δεκαετία μετά), αλλά μια μεταβολή σε επίπεδο αντίληψης συνταγματικών δικαιωμάτων. Ήταν η εποχή που η αναφορά του Συντάγματος σε "άμεσο έλεγχο του κράτους" στην ραδιοτηλεόραση ερμηνευόταν ως θεμιτό κρατικό μονοπώλιο και ως απαγόρευση σε οποιονδήποτε πλην της ΕΡΤ να λειτουργεί ραδιοτηλεοπτικό σταθμό. 

Σταδιακά αυτή η ερμηνεία εγκαταλείφθηκε: ο "άμεσος κρατικός έλεγχος" εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά μόνο σε ρυθμιστικό επίπεδο (τον ασκεί το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης, η ανεξάρτητη αρχή που ιδρύθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1980 για να υποδεχθεί το φαινόμενο των ραδιοτηλεοπτικών πρωτοβουλιών), όχι σε επίπεδο επιχειρηματικού μονοπωλίου. Στον ίδιο τον 9.84 εκείνης της εποχής  φιλοξενήθηκαν  ραδιοφωνικοί παραγωγοί που τολμούσαν για πρώτη ίσως φορά να προβάλλουν έναν εναλλακτικό λόγο σε δημόσιο μέσο, ασκώντας κριτική στην κυβέρνηση, προωθώντας την σάτιρα, την μαχητική δημοσιογραφία, εκπομπές πολιτισμού και τελευταίας "λέξης" της επικαιρότητας. Τηρουμένων των αναλογιών,  ο 9.84 ήταν για εκείνη την εποχή ό,τι είναι σήμερα τα social media. Δεν ήσουν βέβαια hipster αν άκουγες 9.84, αφού τα λεγόμενα πειρατικά ραδιόφωνα και τότε υπήρχαν, αλλά ήταν ένα "μονοπώλιο" mainstream ελεύθερης ραδιοφωνίας που χαιρετίστηκε και από τους δεξιούς που είχαν υποστεί μια 8ετία το ΠΑΣΟΚ, αλλά και από τους αριστερούς που ήθελαν ένα εναλλακτικό βήμα πολιτισμού κι ελευθερίας με μεγάλη ακροαματικότητα. Θυμάμαι, ενδεικτικά, ότι στον 9.84 έδωσε εκείνη την εποχή την πρώτη του συνέντευξη το πιο πολυσυζητημένο -τότε- πρόσωπο στην Ελλάδα : η Δ.Λιάνη, πολύ πριν παντρευτεί τον Α. Παπανδρέου. Την είχε φιλοξενήσει στην εκπομπή του ο Λ. Λαζόπουλος. 

Φυσικά όλα έχουν την ακμή και την παρακμή τους. Δημοσιογράφοι και παραγωγοί εκείνου του φυτωρίου συνέχισαν τις καριέρες τους στην ιδιωτική τηλεόραση που ελάχιστα σεβόταν από τότε τους κανόνες της δεοντολογίας και της πολυφωνίας, αλλά εξ αρχής εξυπηρετούσε τα συγκεκριμένα συμφέροντα του κάθε φορά ιδιοκτήτη. Ο ίδιος ο 9.84 από μια ανεξάρτητη φωνή, σταδιακά μετατράπηκε σε μια ακόμη δημοτική υπηρεσία με όλες τις στρεβλώσεις που μπορεί να επιφέρει αυτή η μετάβαση. 

Βρέθηκα πρόσφατα στον 9.84, στο πλαίσιο της απονομής των Ελληνικών Βραβείων Διαδικτύου, ως συντονιστής της κριτικής επιτροπής, στην εκδήλωση που έγινε στο Αμφιθέατρο του ραδιοσταθμού στο Γκάζι. Οι άνθρωποι του 9.84 υποδέχθηκαν πολύ θετικά τον θεσμό, κάτι που είδα σαν συνάντηση των νέων μέσων με την παλιά "πρωτοπορία". Το κτίριο του 9.84 έχει αρκετές "μουσειακές" γωνιές, με εκθέματα από παλαιότερες εποχές του ραδιοφώνου. Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, η ίδια η λειτουργία του 9.84 έχει μια μουσειακή και συμβολική αξία πια, στην εποχή που τα web radios υπερκαλύπτουν το κενό του εναλλακτικού και της άμεσης - πια - δημοσιογραφίας των πολιτών. Αντιμετωπίζουμε τον 9.84 σαν ένα "Πολυτεχνείο" της δεκαετίας του 1980, όσον αφορά την διεύρυνση της ελευθερίας της έκφρασης. Αλλά πληρώνουμε αρκετά ακριβά αυτή την αντιμετώπιση του 9.84, ως ενός τοτέμ. Θα ήταν χρήσιμο, πέρα από τα σύμβολα, ο σταθμός να υποδεχθεί και στην πράξη τα νέα μέσα, να γίνει ένα ραδιόφωνο στο οποίο οι δημότες θα μπορούν να κάνουν τις εκπομπές τους. Ένα  σύγχρονο νόημα των ιστορικών συμφραζομένων του 9.84  θα είχε η απευθείας διάθεση των τεχνικών μέσων  στην κοινωνία των πολιτών και στη δημοσιογραφία των πολιτών. Αυτή η μετάβαση γίνεται ήδη, σταδιακά, με την υποδοχή bloggers ως παραγωγών. Θα είχε ακόμη μεγαλύτερο νόημα, αν ο 9.84 λειτουργούσε σαν μια πλατφόρμα υποδοχής για τα ανεξάρτητα ραδιόφωνα πόλης, ανοίγοντας όχι μόνο τα studio αλλά και το bandwidth του στην πολυχρωμία και την πολυσυλλεκτικότητα των διαδικτυακών κοινοτήτων. 

Τρίτη, Μαΐου 29, 2012

Ισότητα πατέρων και μητέρων στην απαγόρευση απόλυσης

Όπως είναι γνωστό, για μια διάρκεια 18 μηνών μετά τον τοκετό απαγορεύεται η απόλυση της νέας μητέρας. Είναι ένα θετικό μέτρο για την προστασία της μητρότητας. Σε συνταγματικό επίπεδο όμως, είναι στην ουσία ένα θετικό μέτρο για την προστασία του θεσμού της οικογένειας, στέλεχος της οποίας δεν είναι μόνο η μητέρα, αλλά και ο πατέρας. Στην νομοθεσία έχουν εξισωθεί οι δυνατότητες λήψης άδειας μητρότητας με την άδεια πατρότητας. Θα έπρεπε όμως να έχει εξισωθεί και η παραπάνω προστασία, ακριβώς λόγω του κοινού συνταγματικού στόχου και, φυσικά, λόγω ισότητας των φύλων: όση ανάγκη έχει μια μητέρα να εργάζεται για συγκεκριμένους μήνες μετά τον τοκετό, ακριβώς τους ίδιους μήνες έχει ανάγκη να εργάζεται και ο πατέρας.

Αυτά υποστήριξα σε υπόθεση απολυμένου πατέρα από επιχείρηση, ο οποίος ζητούσε την επαναπρόσληψή του με σχετική αναφορά, στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας. Ό,τι ισχύει για τις μητέρες, λόγω της ταυτότητας του νομικού στόχου και για λόγους ισότητας των φύλων, πρέπει να ισχύει και για τους πατέρες. Η υπόθεση είχε βεβαίως και άλλα στοιχεία, αλλά σε μια πρώτη φάση, ο κοινωνικός επιθεωρητής φαίνεται ότι έλαβε ιδιαίτερα σοβαρά υπόψη την ιδιότητα του απολυθέντος ως πατέρα νεογέννητου και γι' αυτό κάλεσε την εργοδότρια "στην άμεση επανεξέταση της επαναπρόσληψης του προσφεύγοντος μέσα στα πλαίσια της καλής πίστης και της ίσης μεταχείρισης".

Είναι ένα πρώτο βήμα για την αναγνώριση της ισότητας ως προς ένα θετικό μέτρο, χωρίς δηλαδή διάκριση λόγω φύλου. Γιατί η ισότητα πρέπει πάντοτε να αναζητάται "προς τα πάνω" κι όχι προς τα κάτω. 


Κυριακή, Μαΐου 27, 2012

Απαράδεκτη η ακύρωση του θέματος Φυσικής στις πανελλήνιες

Η μεταβολή ενός από τα κριτήρια αξιολόγησης σε έναν θεσμό εισόδου στην ανώτατη εκπαίδευση, όπως είναι οι πανελλήνιες εξετάσεις, αποτελεί μείζον ζήτημα για τον έλεγχο της νομιμότητας του διαγωνισμού. Τα κριτήρια πρέπει να είναι εξ αρχής προβλέψιμα, ώστε να μην διαταράσσεται η ταυτότητα της αφετηρίας για τους διαγωνιζόμενους. Η εκ των υστέρων ακύρωση ενός θέματος, το οποίο θεωρήθηκε  εσφαλμένο (μολονότι υπήρξαν υποψήφιοι που ισχυρίζονται ότι το επέλυσαν), διαταράσσει ακριβώς αυτή την προβλεψιμότητα των κριτηρίων, δηλαδή την διεξαγωγή των εξετάσεων με όρους ισότητας. Διότι προφανώς υπήρξαν υποψήφιοι που αφιέρωσαν πολύτιμο χρόνο για να ασχοληθούν με το ακυρωθέν θέμα, εμπιστευόμενοι την αξιοπιστία του. Η εκ των υστέρων ακύρωσή του, λειτούργησε ενδεχομένως εις βάρος αυτών των υποψηφίων και προς όφελος εκείνων που ασχολήθηκαν με τα υπόλοιπα θέματα, δίνοντας στο προβληματικό την τελευταία  προτεραιότητα.

Η συμμετοχή στις διαδικασίες εισόδου στην ανώτατη εκπαίδευση διέπεται από τις αρχές του δικαιώματος στην εκπαίδευση, το οποίο έχει κατοχυρωθεί, εκτός των άλλων, και από το 1ο Πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει ασχοληθεί με τέτοιες περιπτώσεις εκ των υστέρων μεταβολής κριτηρίων σε εισαγωγικές εξετάσεις, σε περιπτώσεις προσφευγόντων που δεν δικαιώθηκαν από τα εθνικά δικαστήρια. Η αυθαίρετη μεταβολή των όρων εισαγωγής ενός υποψηφίου σε εκπαιδευτικό ίδρυμα εξετάστηκε από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος στην εκπαίδευση, με την απόφαση της 7ης Φεβρουαρίου 2006. Στην υπόθεση αυτή, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναγνώρισε ότι οι όροι εισαγωγής δημιουργούν νόμιμη προσδοκία στους συμμετέχοντες ότι θα κριθούν μόνο με βάση αυτούς που ισχύουν κατά το χρόνο των εξετάσεων κι όχι με βάση άλλα κριτήρια, τα οποία δεν θα μπορούσαν να προβλέψουν. Προκειμένου να κριθεί κατά πόσον αυτή η κατάργηση όρου, κατά τη διάρκεια των εξετάσεων είναι σύμφωνη με το άρθρο 2 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, θα πρέπει, κατά την νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, να εξεταστεί κατά πόσον ο περιορισμός πρόσβασης στο εκπαιδευτικό ίδρυμα ήταν: α) προβλέψιμος για τα ενδιαφερόμενα άτομα, β) επιδίωκε νόμιμο στόχο, γ) ήταν αναλογικό μέτρο ενόψει του επιδιωκόμενου στόχου.

Συνεπώς, μόνο εάν η κατάργηση του συγκεκριμένου θέματος είναι σύμφωνη με αυτά τα τρία κριτήρια θα μπορούσε να θεωρηθεί συμβατή με το ευρωπαϊκό δίκαιο. Θεωρώ όμως ότι σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε ο εν λόγω όρος να θεωρηθεί "προβλέψιμος", αφού ούτε καν από τα μέλη της επιτροπής εξετάσεων δεν είχε προβλεφθεί. 

Update: τελικά η Επιτροπή Εξετάσεων αποφάσισε να βαθμολογηθεί κανονικά το θέμα.

Κυριακή, Μαΐου 20, 2012

Τι λέει η απόφαση για την "πειρατεία" στο Διαδίκτυο

Η δικαστική απόφαση που έχει γνωστοποιηθεί εκτεταμένα τις τελευταίες ημέρες ως αφορώσα την διαδικτυακή "πειρατεία" αποτελεί ένα προσωρινό ασφαλιστικό μέτρο. 

Οι αιτήσεις προς το δικαστήριο για την λήψη ασφαλιστικών μέτρων ασκήθηκαν από οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης και προστασίας πνευματικών και συγγενικών δικαιωμάτων, υπέρ των οποίων παρενέβη στη δίκη και ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας του Υπουργείου Πολιτισμού που τους εποπτεύει) εναντίον των εταιριών που παρέχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο (ISPs) και δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Το αίτημα των οργανισμών δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας ήταν να υποχρεωθούν οι πάροχοι να απαγορεύσουν με τεχνικό τρόπο την πρόσβαση των χρηστών του Διαδικτύου σε δύο συγκεκριμένες ιστοσελίδες, για τις οποίες υπήρχε ισχυρισμός ότι παρείχαν τα μέσα για παράνομη διακίνηση έργων πνευματικής ιδιοκτησίας (www.ellinadiko.com, www.music-bazaar.com). Yπέρ των παρόχων άσκησε παρέμβαση η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων.

Οφείλω εξ αρχής να διευκρινίσω ότι σε αυτή τη δίκη κατατέθηκε και μια γνωμοδότηση που συνέταξα για λογαριασμό μιας από τις αμυνόμενες εταιρίες παροχής πρόσβασης στο Διαδίκτυο, όπου ανέλυσα ορισμένα θεωρητικά νομικά ζητήματα  σχετικά με την αρχή της ουδετερότητας του Διαδικτύου σε συνάρτηση με τα θεμελιώδη δικαιώματα. 

Η δικαστική απόφαση της 16.5.2012 δέχεται τις αιτήσεις των οργανισμών συλλογικής διαχείρισης και: "διατάσσει προσωρινά, ως τεχνολογικό μέτρο, προκειμένου να καταστεί αδύνατη στους συνδρομητές των καθών οι αιτήσεις, οι οποίες είναι εταιρίες παροχής υπηρεσιών πρόσβασης στο διαδίκτυο, η ψηφιακή καταφόρτωση στους υπολογιστές των συνδρομητών τους, των έργων επί των οποίων υπάρχουν δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικά δικαιώματα δικαιούχων που εκπροσωπούνται στην Ελλάδα από τους αιτούντες, τα οποία περιέχονται στις ιστοσελίδες με διευθύνσεις IP (IP addresses) [...], αντίστοιχα, την επιβολή της περιγραφόμενης στην ανωτέρω στο σκεπτικό της παρούσας τεχνικής έκθεση του Βασιλείου Βασσάλου, υπό στοιχείο (2.1) "Βασικής Τεχνικής Διακοπής Πρόσβασης σε συγκεκριμένη διεύθυνση του διαδικτύου" που αφορά τις ως άνω ιστοσελίδες με τις παραπάνω διευθύνσεις, μέσω της εγκατάστασης από το προσωπικό διαχείρισης του δικτύου των καθών, των σχετικών ρητών οδηγιών στους δρομολογητές - routers του εν λόγω δικτύου."

Η απόφαση δεν αφορά λοιπόν την αφαίρεση έργων από τις επίμαχες ιστοσελίδες, αλλά τοποθέτηση φίλτρου από τις συγκεκριμένες εταιρίες - παρόχους (ελληνικούς ISPs) ώστε οι συνδρομητές τους (οι χρήστες) να μην έχουν πρόσβαση σε αυτές τις συγκεκριμένες δύο ιστοσελίδες. Αντί δηλαδή οι οργανισμοί συλλογικής διαχείρισης ή οι ίδιοι οι καλλιτέχνες να ζητήσουν την αφαίρεση των συγκεκριμένων έργων τους από τις εν λόγω ιστοσελίδες (πράγμα που ισχυρίζονται ότι αδυνατούν να επιδιώξουν νομικά), αξίωσαν και, προς το παρόν, πέτυχαν την δικαστική απαγόρευση πρόσβασης των χρηστών του Διαδικτύου σε αυτές τις δύο συγκεκριμένες ιστοσελίδες. 

Η απόφαση είναι ένα εκτεταμένο κείμενο, καθώς τα αντιτιθέμενα έννομα συμφέροντα και δικαιώματα διαπλέκονται με έναν εξαιρετικά σύνθετο τρόπο, ο οποίος δεν οδηγεί σε προφανή συμπεράσματα από την απλή ανάγνωση των εφαρμοστέων νομικών διατάξεων και, φυσικά, υπεισέρχονται και αρκετά ζητήματα όχι απλώς κοινής νομοθεσίας, αλλά διεθνών συμβάσεων και ευρωπαϊκού δικαίου.  Στη γνωμοδότησή μου υποστήριξα ότι η υποχρέωση των ISPs να μπλοκάρουν την πρόσβαση των χρηστών στο Διαδίκτυο δεν προβλέπεται από έναν ισχύοντα κανόνα δικαίου, επομένως η δικαστική επιβολή αυτού του μέτρου, ως περιορισμού της ελευθερίας της λήψης και μετάδοσης πληροφοριών (άρθρο 10 παρ. 2 ΕΣΔΑ) θα παραβίαζε την εν λόγω ελευθερία, καθώς τέτοιοι περιορισμοί επιτρέπεται να επιβάλλονται μόνο με ένα νόμο ο οποίος θα είναι προσβάσιμος (accessible) και προβλέψιμων συνεπειών (foreseeable), στοιχεία που κατά τη γνώμη μου δεν υπήρχαν στην νομική βάση που επικαλούνταν οι αιτούντες. Οπότε, η επιβολή ενός τέτοιου περιορισμού (φιλτράρισμα πρόσβασης των χρηστών), αφού δεν προβλέπεται με σαφήνεια από τον νόμο, είναι ένας περιορισμός, ο οποίος παραβιάζει το θεμελιώδες δικαίωμα του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ, αλλά και του άρθρου 19  του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Ωστόσο, το Δικαστήριο δεν ασχολήθηκε καθόλου με την προβληματική της προβλεψιμότητας των συνεπειών, εκθέτοντας έτσι την κρίση του σε έλεγχο συμβατότητας προς την νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Το ενδιαφέρον είναι ότι το Μονομελές Πρωτοδικείο διέγνωσε ότι η εκτεταμένη επιβολή υποχρέωσης γενικού φιλτραρίσματος είναι αντίθετη σε θεμελιώδη δικαιώματα, όπως είχε κρίνει και το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε απόφαση που εξέδωσε στις 16 Φεβρουαρίου 2012, αλλά και σε προγενέστερη, τον Νοέμβριο του 2011 (SABAM). Το Μονομελές Πρωτοδικείο επανέλαβε την κρίση του ΔΕΕ  ότι ο αποκλεισμός πρόσβασης των χρηστών σε υπηρεσίες P2P είναι ασύμβατος με το δικαίωμα συμμετοχής στην κοινωνία της πληροφορίας. Το ελληνικό δικαστήριο όμως, ειδικά ως προς την περίπτωση επιβολής μέτρων σε παρόχους έκρινε ότι υπάρχει κενό δικαίου. Αυτή η κρίση όμως σημαίνει ότι  ο νόμοθέτης όντως δεν είχε προβλέψει τον συγκεκριμένο περιορισμό φιλτραρίσματος με νόμο, όπως επιβάλλει το άρθρο 10 παρ. 2 της ΕΣΔΑ και το άρθρο 19 παρ. 3 του ΔΣΑΠΔ. Παρ' όλ' αυτά, το ελληνικό δικαστήριο, αντί να αποφασίσει ότι, αφού δεν υπάρχει νόμος που να προβλέπει  με σαφήνεια την επιβολή ενός τέτοιου περιορισμού (φιλτράρισμα πρόσβασης χρηστών), το αίτημα παραβιάζει θεμελιώδη δικαιώματα, επιχείρησε να καλύψει το "κενό δικαίου" με αναλογική εφαρμογή άλλων κανόνων και μάλιστα γενικών αρχών του γενικού νόμου περί ηλεκτρονικών επικοινωνιών! Στο σημείο αυτό, κατά τη γνώμη μου, το δικαστήριο υπέπεσε σε ένα σημαντικό σφάλμα: το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου σε περσινή απόφασή του έχει ξεκαθαρίσει ότι "στην περίπτωση του Διαδικτύου, οι νόμοι πρέπει αναμφίβολα να είναι προσαρμοσμένοι στα ειδικά χαρακτηριστικά της τεχνολογίας, προκειμένου να διασφαλιστεί η προστασία και η προώθηση των εν λόγω δικαιωμάτων". Δηλαδή θα έπρεπε να υπάρχουν νομοθετικές ρυθμίσεις που προβλέπουν αναμφίβολα την δυνατότητα δικαστικής επιβολής στους ISPs απαγόρευσης πρόσβασης των χρηστών σε διευθύνσεις στις οποίες γίνεται παράνομη διακίνηση έργων, ώστε να θεωρηθεί ότι η δικαστική επιβολή τους δεν παραβιάζει το άρθρο 10 παρ. 2 της ΕΣΔΑ. Τέτοια διάταξη στο ελληνικό δίκαιο υπάρχει μόνο στην πρόσφατη νομοθεσία για τα διαδικτυακά τυχερά παιχνίδια. Δεν υπάρχει όμως, στον ν.2121/1993 περί πνευματικής ιδιοκτησίας, ούτε και στο π.δ. 131/2003 περί υπηρεσιών κοινωνίας της πληροφορίας. 

Σε μια δημοκρατική κοινωνία, ό,τι δεν απαγορεύεται με σαφήνεια από ρητό πολιτειακό κανόνα, επιτρέπεται. Η χωρίς άδεια διάδοση έργων που καλύπτονται από πνευματικά δικαιώματα απαγορεύεται από ρητό πολιτειακό κανόνα. Η υποχρέωση, όμως, των ISPs να απαγορεύουν την πρόσβαση του χρήστη σε ιστοσελίδες προβλέπεται ρητώς μόνο για τις περιπτώσεις των παράνομων διαδικτυακών παιχνιδιών. Άρα, κάθε άλλη νομολογιακή κατασκευή παραβιάζει την ελευθερία λήψης και μετάδοσης πληροφοριών, όπως αυτή κατοχυρώνεται στο άρθρο 10  της ΕΣΔΑ και στο άρθρο 19 του ΔΣΑΠΔ, αλλά και στο άρθρο 5Α του Συντάγματος.

Θεωρώ επίσης ότι η εν λόγω υπόθεση διαφοροποιείται ουσιωδώς από τις δύο προηγούμενες αποφάσεις "SABAM" του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προς το οποίο θα πρέπει να αποσταλεί προδικαστικό ερώτημα από τα ελληνικά δικαστήρια. 

























  

Παρασκευή, Μαΐου 18, 2012

Απελάστε τον ρατσισμό, οχι τον Niko Ago

O Niko Ago δημοσιοποίησε ότι του κοινοποιήθηκε έγγραφο με το οποίο διατάσσεται να εγκαταλείψει την χώρα σε 30 μέρες (!), μολονότι ζει σε αυτήν εδώ και 20 χρόνια, εργάζεται ως δημοσιογράφος, μιλάει άπταιστα Ελληνικά, έχει δυο παιδιά που ζουν εδώ και φυσικά θεωρεί την Ελλάδα δεύτερη πατρίδα του, χωρίς όμως να αποποιείται την ταυτότητα της εθνικής καταγωγής του. 

Ο Niko Ago ουδέποτε έκρυψε την ιδιότητα του μετανάστη, αντιθέτως γράφει και μιλάει πάντα  με παρρησία κι ευθύτητα για τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτή η υπαρκτή ευπαθής κοινωνική ομάδα. Γιατί εξακολουθεί να θεωρεί ότι βρίσκεται σε μια χώρα με δημοκρατικές ελευθερίες, την οποία πάντοτε ευχαριστεί δημοσίως για όσα του έχει προσφέρει. Ο ίδιος είναι εκλεγμένο μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ελληνικής Ένωσης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, της ιστορικής ανθρωπιστικής μη κυβερνητικής οργάνωσης. Επομένως, θα έπρεπε να γίνει σεβαστή η ιδιότητά του, ως υπερασπιστής ανθρώπινων δικαιωμάτων, σύμφωνα με την σχετική Διακήρυξη του Ο.Η.Ε

Αλλά και λόγω της δημοσιογραφικής ιδιότητας του Niko Ago, εγείρονται ζητήματα σχετικά με την συμβατότητα της απόφασης αυτής προς το θεμελιώδες δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης. Η συμπεριφορά του κράτους απέναντι σε αλλοδαπό δημοσιογράφο ελέγχεται ως προς τη συμβατότητά της με το άρθρο 19 του Διεθνούς Συμφώνου Ατομικών και Πολιτικών Δικαιωμάτων, όπως σχολίασε η Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ο.Η.Ε. το προηγούμενο καλοκαίρι σε έγγραφό της. Οι περιορισμοί στην μετακίνηση αλλοδαπών δημοσιογράφων πρέπει να γίνονται πάντα λαμβάνοντας υπόψη την συγκεκριμένη ιδιότητα και τις επιπτώσεις που θα έχει μια απέλαση  στο δικαίωμά τους για ελεύθερη άντληση και μετάδοση πληροφοριών. Ο Niko Ago επί χρόνια αρθρογραφεί για το μεταναστευτικό ζήτημα και τον ρατσισμό εναντίον μεταναστών και προφανώς αποτελεί μια καθόλου "ευχάριστη" φωνή για τις κρατικές αρχές, ακριβώς λόγω των τοποθετήσεών του. Το άρθρο του "Κατέβα κάτω, ρε!" ήρθε μάλιστα δεύτερο σε ψήφους στην κατηγορία "Άρθρο 2011" στα Ελληνικά Βραβεία Διαδικτύου. Εκτός από το γενικό blog του, έχει κι ένα δεύτερο, με προτάσεις για βιβλία, το Agobooks.

Τρεις κρίσιμες ιδιότητες λοιπόν: μετανάστης, δημοσιογράφος, υπερασπιστής ανθρώπινων δικαιωμάτων. Επίσης: πατέρας, άνθρωπος της μελέτης και της έρευνας. 

Η απέλασή του είναι αντίθετη σε κάθε έννοια δικαίου. 




Συζήτηση για την ελευθερία στο Διαδίκτυο





Xθες στο Free Thinking Zone είχαμε μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση για την ελευθερία στο Διαδίκτυο, με τον καθηγητή κ. Διομήθη Σπινέλλη και τον δημοσιογράφο κ. Ματθαίο Τσιμιτάκη. Μιλήσαμε για θεμελιώδη δικαιώματα, την πολιτική στάση των κομμάτων απέναντι σε αυτά, το ζήτημα της δημοσιοποίησης προσωπικών δεδομένων ως μορφή άσκησης πίεσης ή δημόσια διαπόμπευση, το ρόλο των αρμόδιων δημόσιων υπηρεσιών, καθώς και για την πνευματική ιδιοκτησία.


Watch live streaming video from freethinkingzone at livestream.com

Τετάρτη, Μαΐου 16, 2012

O πρόεδρος του ΣτΕ πρωθυπουργός

Όπως έγινε γνωστό πριν από λίγο, η συνάντηση των πολιτικών αρχηγών με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κατέληξε στην τελευταία εναλλακτική δυνατότητα που παρέχει το άρθρο 37 του Συντάγματος. Πρόκειται για μια σπάνια περίπτωση, κατά την οποία ο αρχηγός του κράτους αναθέτει σε ένα από τα κορυφαία στελέχη της Δικαιοσύνης τον σχηματισμό κυβέρνησης "όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές". 

Ο όρος "υπηρεσιακή" κυβέρνηση ή "υπηρεσιακός" πρωθυπουργός ή υπουργός δεν υπάρχει στο Σύνταγμα. Το Σύνταγμα απλώς προσδιορίζει τον σκοπό για τον οποίο κορυφαίος φορέας της δικαστικής λειτουργίας τοποθετείται στην ηγεσία της εκτελεστικής λειτουργίας. Και το Σύνταγμα εγγράφει την αιτία για την οποίο εισάγει αυτή την εξαίρεση από την αρχή της διάκρισης των λειτουργιών (ή την πιο χαρακτηριστική στιγμή της "διασταύρωσης των λειτουργιών"), αλλά βέβαια ένας πρωθυπουργός είναι πάντοτε ο πρωθυπουργός της χώρας. Πολιτικά "υπηρεσιακός", αλλά νομικά υπεύθυνος για όσα ορίζει το άρθρο 82 του Συντάγματος. Τώρα λοιπόν, ο κ. Πικραμμένος θα πρέπει να σχηματίσει μια κυβέρνηση που θα οδηγήσει την χώρα σε εκλογές. Το γεγονός ότι το πολιτικό σύστημα καταφεύγει στην έσχατη συνταγματική δυνατότητα επισφραγίζει με τον πλέον επίσημο τρόπο την ανεπάρκεια συνεννόησης. Η τοποθέτηση ενός ανώτατου δικαστή στο τιμόνι της χώρας αποτελεί μια νομικά προβλεπόμενη μεν, αλλά πολιτικά οριακή απόφαση. 

H μόνη προηγούμενη φορά που ενεργοποιήθηκε αυτή η συνταγματική δυνατότητα ήταν το 1989, όταν πρωθυπουργός διορίστηκε ο τότε πρόεδρος του Αρείου Πάγου, κ. Ιωάννης Γρίβας, ο οποίος θήτευσε από τις 12.10.1989 έως τις 23.11.1989. Είναι επομένως η πρώτη φορά που πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας θα αναλάβει τον σχηματισμό κυβέρνησης. Ή, ακριβέστερα, την προεδρία του υπουργικού συμβουλίου.

Τρίτη, Μαΐου 15, 2012

Tα πρώτα Ελληνικά Βραβεία Διαδικτύου





Χτες στο Αμφιθέατρο του 9,84 έγινε η 1η απονομή των Ελληνικών Βραβείων Διαδικτύου e-awards. Μια ιστορική στιγμή για το "ελληνικό" Διαδίκτυο, χωρίς όμως να πρόκειται για ελληνική πατέντα: τα βραβεία social media "Shorty awards" δίνονται ήδη για 4η χρονιά (πρώτη τελετή στις 11.2.2009) και τα διαδικτυακά βραβεία "Webby awards" δίνονται εδώ και αρκετά χρόνια (από το 1996). Συνεπώς, ουδείς μπορεί να διεκδικήσει την πατρότητα μιας ιδέας που έχει υλοποιηθεί δημόσια εδώ και πολλά χρόνια.

Το θέμα, εξάλλου, δεν είναι να έχεις "μια ιδέα", αλλά  πώς υλοποιείς την ιδέα αυτήν μέσα στο συγκεκριμένο και χαοτικό πλαίσιο του "ελληνικού" Διαδικτύου (ένας όρος που ήδη περιέχει μια αντίφαση: δεν υπάρχει "τόπος" ή "έθνος" στην παγκόσμια διασύνδεση. Ωστόσο, η κοινή γλώσσα είναι κάτι που επιμένει να μας ενώνει καθοριστικά.) Όταν συζητήσαμε την ελληνική εκδοχή της διοργάνωσης, γρήγορα απορρίψαμε τις ευκολίες της βράβευσης με αόριστα lifestyle κριτήρια δημοφιλίας, επισκεψιμότητας και άλλες "δημοσκοπικού τύπου" μεταβλητές. Επιλέξαμε τέσσερα κριτήρια, τα οποία θεωρήσαμε ότι είναι οι αρχές στις οποίες "πάσχει" περισσότερο το "ελληνικό" Διαδίκτυο σήμερα, ακόμη κι όταν πρόκειται για αγαπημένες ιστοσελίδες με εκατομμύρια επισκέψεων. Αυτές τις ιστοσελίδες τις ξέραμε ούτως ή άλλως: δεν χρειάζονταν κάποια άλλη επιβράβευση πέραν του κοινού που τις παρακολουθεί. Υπάρχουν όμως και άλλα διαδικτυακά έργα, ίσως λιγότερο γνωστά, τα οποία επιμένουν να περιέχουν μόνο πρωτογενές περιεχόμενο, να αναπτύσσουν διάδραση με τους επισκέπτες, μέσα σε πλαίσιο σεβασμού της δεοντολογίας και παρουσιάζοντας χαρακτηριστικά ανεξαρτησίας. Αυτός ήταν λοιπόν ο στόχος: να εντοπιστούν και να βραβευθούν αυτές οι περιπτώσεις και μόνον. Με αυτό το σκεπτικό, αναλαμβάνοντας την νομική υποστήριξη, ετοίμασα τον Κανονισμό που μου ζήτησε η οργανωτική επιτροπή του maga.gr. 

Ο Κανονισμός προβλέπει μια διαδικασία πολύ πιο δημοκρατική από τις αντίστοιχες διοργανώσεις του εξωτερικού. Ενώ εκεί προτείνει το κοινό και αποφασίζει η επιτροπή ή το κοινό περιορίζεται σε ένα "βραβείο κοινού" ή αποφασίζει μόνη της η επιτροπή, στα Ελληνικά Βραβεία Διαδικτύου η κριτική επιτροπή παίζει έναν αποκλειστικά ενδιάμεσο ρόλο: οι υποψήφιοι προτείνονται από το κοινό, η επιτροπή αναδεικνύει τελικές υποψηφιότητες και τελικά το κοινό βραβεύει. 

Το επόμενο στάδιο ήταν η συγκρότηση της κριτικής επιτροπής. Μολονότι ο ρόλος της είναι ενδιάμεσος, έπρεπε να επιλεγούν πρόσωπα με αδιαμφισβήτητη διαδικτυακή εμπειρία, παρουσία και αποδοχή. Η Δήμητρα Γαλάνη είναι η πρώτη ελληνίδα μουσικός που δημιούργησε δικό της forum και chat στα μέσα της δεκαετίας του 1990 και παρακολουθεί στενά κάθε τεχνολογική εξέλιξη στον ψηφιακό κόσμο. Είναι επίσης η πρόεδρος του οργανισμού συλλογικής διαχείρισης δικαιωμάτων για τους μουσικούς, παραγωγούς, ερμηνευτές (GEA). Ο Γιώργος Αμυράς είναι ο αρχηγός δημοτικής παράταξης (Επιμένουμε Αθήνα) που βάσισε την προεκλογική του εκστρατεία αποκλειστικά στα social media, μολονότι ως δημοσιογράφος της τηλεόρασης θα μπορούσε να είχε περιοριστεί στο πολύ πιο βολικό τηλεοπτικό μέσο. Ο Αστέρης Μασούρας (@asteris) είναι πασίγνωστος ακτιβιστής blogger που καθημερινά καταγράφει, κατηγοριοποιεί και αναπαράγει ειδήσεις σχετικές με τα ανθρώπινα δικαιώματα και την πολιτική, από όλο τον κόσμο, στο twitter. Ο Γιάννης Ξυδάκης (@nikoxy), εκτός από αρχισυντάκτης σε απογευματινή εφημερίδα και επί δεκαετίες κριτικός τέχνης, έχει blog από το 2003 και καθημερινή διαδικτυακή παρουσία. Ο Γιάννης Ιγγλεζάκης (@iiglezakis), καθηγητής δικαίου πληροφορικής στην Νομική Θεσσαλονίκης είναι από τους πρώτους νομικούς που ασχολήθηκαν με ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων, ηλεκτρονικού εμπορίου και διαδικτυακών εφαρμογών. Ο Θωμάς Τζήρος (@Argos_t) από τη δεκαετία του 1990 ήταν συντάκτης σε περιοδικά πληροφορικής, blogger ο ίδιος εδώ και πολλά χρόνια και άριστος γνώστης της ψηφιακής χλωρίδας και πανίδας. Όλους αυτούς ανέλαβα να συντονίσω, όντας μικρότερος τους, αλλά έχοντας σχέση με το Διαδίκτυο από το 1994.  

Οι πολύωρες συνεδριάσεις της κριτικής επιτροπής δεν στεφανώθηκαν πάντοτε από αβρότητες και ομοφωνίες και ο συντονισμός των απόψεων δεν ήταν μια εύκολη περίπτωση, όταν έχεις τόσο ισχυρές προσωπικότητες όπως οι παραπάνω. Εξακολουθώ να διαφωνώ με την κατάργηση της κατηγορίας βράβευσης "διαδικτυακή παρουσία πολιτικού προσώπου" που αποφάσισε η επιτροπή, κατά πλειοψηφία. Το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων επίσης αποτέλεσε αντικείμενο τριβής κι έντασης, όπως εξάλλου συμβαίνει και σε κάθε σχετική συζήτηση. Η πιο δύσκολη περίπτωση από όλες τις κατηγορίες ήταν αυτή του "ενημερωτικού ιστότοπου 2011". Υπήρχαν γύρω στις 200 διαφορετικές προτεινόμενες από το κοινό ιστοσελίδες. Οι προτάσεις στην συντριπτική τους πλειοψηφία δεν πληρούσαν τους τέσσερις δείκτες που αφορούν τα συγκεκριμένα βραβεία, τουλάχιστον όπως τους αντιλαμβανόμαστε εμείς. Το πρόβλημα εντοπιζόταν κυρίως στην εκτεταμένη αναπαραγωγή ειδήσεων από άλλους ιστότοπους, το οποίο βέβαια αποτελεί μια γενικότερη παθογένεια στον χώρο της δημοσιογραφίας. Το σίγουρο ήταν ότι έπρεπε να ασχοληθούμε μόνο με την παρουσία τους εντός του 2011 (περίοδος αξιολόγησης), την στιγμή που κάποιοι ενημερωτικοί ιστότοποι είχαν βελτιωθεί εντυπωσιακά εντός του 2012. Το δίλημμα που είχαμε ήταν εάν θα μέναμε αυστηρά στους 4 δείκτες ή εάν θα χαλαρώναμε λίγο την αυστηρότητα ως προς τις αναπαραγωγές. Εάν μέναμε στους 4 δείκτες, τα αποτελέσματα μπορεί να μην ήταν τόσο δημοφιλή, ενώ εάν "χαλαρώναμε" τα αποτελέσματα μπορεί να μην ήταν τόσο πιστά στους καταστατικούς στόχους των e-awards.  Στην αρχική επτάδα που πρότεινα στην επιτροπή, ακολούθησα την δεύτερη, πιο "χαλαρή" εκδοχή. Η επιτροπή, όμως, αποφάσισε ότι έπρεπε να εμμείνουμε στους 4 δείκτες, ακόμη κι αν έπρεπε να καταλήξουμε σε μεγάλους, "επιχειρηματικούς" ιστότοπους. Ήταν η πρώτη διοργάνωση των βραβείων κι έπρεπε να στείλουμε ένα μήνυμα ότι, όσο κι αν συμπαθούμε κάποιους ιστοτόπους και τους δημιουργούς τους, οφείλαμε να περιοριστούμε αποκλειστικά στους 4 δείκτες του καταστατικού, πράγμα που είχε δημοσιευθεί εξ αρχής ως κανόνας. Και ήταν εξ αρχής αποφασισμένο να μην ασχοληθούμε με άλλα κριτήρια, όπως η αισθητική, η δημοφιλία κλπ. 

Τα χθεσινά αποτελέσματα της βράβευσης απέδειξαν ότι το κοινό επίσης έλαβε υπόψη τους 4 δείκτες στην διαδικασία της ψηφοφορίας για τους νικητές. Αν και όλες οι κατηγορίες έχουν την δική τους αξία, θεωρώ πιο σημαντική  την κατηγορία του ιστολογίου. Είμαι ιδιαίτερα ευτυχής που ο Νίκος Σαραντάκος, παρά τις διαφωνίες που έχουμε κατά καιρούς, βραβεύθηκε στην κατηγορία αυτή, γιατί πραγματικά θεωρώ ότι η δουλειά που κάνει καθημερινά είναι υποδειγματική. Μια σημαντική στιγμή της απονομής ήταν η είσοδος του διακεκριμένου συγγραφέα Κώστα Μουρσελά, ο οποίος ομολόγησε ότι ήταν ακατάλληλος για να δώσει το βραβείο, επειδή δεν έχει σχέση με το Διαδίκτυο. Θεωρώ ευφυέστατη αυτή την επιλογή της διοργάνωσης, με όλο το συμβολισμό της. (Μου θύμισε επίσης κάτι από τα μαθητικά μου χρόνια, όταν από τον κ. Μουρσελά έλαβα το α' πανελλήνιο βραβείο αφίσας μαθητικού θεάτρου, στο πλαίσιο της σχετικής διοργάνωσης της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρίας, το 1994.) Χάρηκα επίσης που απένειμα το βραβείο twitter account στον πρόεδρο του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού, καθώς το @VisitGreeceGr είναι ένα υπόδειγμα διαδικτυακής παρουσίας και διάδρασης δημόσιου οργανισμού,  σε μια χώρα που ο τουρισμός θα έπρεπε να είναι η βαριά βιομηχανία. Διότι και άλλοι δημόσιοι οργανισμοί έχουν twitter, αλλά αποφεύγουν συστηματικά να απαντούν σε ερωτήσεις που τους θέτει ο κόσμος, ακυρώνοντας τελικά το ίδιο το μέσο. Ταυτόχρονα, αισθάνθηκα μεγάλη αμηχανία που τόσο αγαπημένοι φίλοι από το twitter έμειναν στην υποψηφιότητα, συναίσθημα που είχα όταν απένειμα και το βραβείο για το Άρθρο 2011 στον "Αναρχικό δάσκαλο", ενώ η καρδιά μου ανήκε αλλού (Εύη Φέτση και Niko Ago, για εσάς λέω!). 

Διαφωνώ κάθετα ότι τα βραβεία δόθηκαν σε ένα συγκεκριμένο "παρεάκι" ή ότι οι βραβευμένοι ανήκουν σε έναν μόνο ιδεολογικό χώρο. Είμαι η ζωντανή απόδειξη, ως συντονιστής της κριτικής επιτροπής, αφού κανένα από τα διαδικτυακά μέσα, με τα οποία έχω ή είχα επαγγελματική ή φιλική ή συμμετοχική σχέση, έλαβε βραβείο.  Και κανείς από την επιτροπή δεν ειχε κάποια σχέση με λ.χ. το Offradio, το Comedy Lab, στον Στάθη Δρογώση, τον Ε.Ο.Τ., την Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα, το Χαμόγελο του Παιδιού,  το insomnia.gr, το Skroutz, το "Δήγμα Γραφής", το One Pic a Day. Η δημοσιογράφος Πόπη Τσαπανίδου παρουσίασε εθελοντικά μια εκδήλωση, στην οποία το τηλεοπτικό κανάλι (που έχει και ενημερωτικό site και web radio και web tv) στο οποίο η ίδια παρουσιάζει καθημερινή εκπομπη,  δεν ήταν υποψήφιο σε καμία κατηγορία! Oι βραβευθέντες λοιπόν δεν ήταν κανένα "παρεάκι" με την κριτική επιτροπή ή με την διοργάνωση. Κανένα "στήσιμο", κανένα "συμφέρον", καμία απολύτως "διαπλοκή". Αποδείξαμε την απόλυτη αντικειμενικότητά μας σε σχέση με τους κρινόμενους και αυτό ουδείς μπορεί να το αμφισβητήσει τεκμηριωμένα. 

Για τον υποτιθέμενο κοινό ιδεολογικό χώρο των βραβευθέντων: δεν βρίσκω κάποια "ιδεολογική" συγγένεια ανάμεσα σε όλους τους παραπάνω. Μπορεί λ.χ. ο Στάθης Δρογώσης (e-award μουσικής 2011) να μετείχε στις εκδηλώσεις στο #syntagma (e-award hashtag 2011), αλλά στην κατηγορία hashtag υπήρχαν επίσης τα #blogovision, #opnhealth, #tutorpool, που βρίσκονται σε σαφή απόσταση από αυτόν τον "χώρο". Μπορεί οι 3 από τους 7 προτεινόμενους bloggers να είναι ιδεολογικά "συγγενείς",  αλλά στην κατηγορία υπήρχε και το "pandespani", ο Νίκος Σαραντάκος και το "ταξιδεύοντας: η άλλη όψη". Και, πραγματικά, δεν βρίσκω κάποιο κοινό ιδεολογικό στίγμα μεταξύ της "Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα" και το "Comedy Lab".  Xαρακτηριστική είναι και η περίπτωση της κατηγορίας Φωτογραφία 2011: ενώ οι 6 από τις 7 υποψηφιότητες αφορούσαν έργα σχετικά λίγο πολύ με κινήματα, το βραβείο δόθηκε στο a pic a day που αφορά καθαρά εικαστική φωτογραφία.  

Από όλη αυτή τη διαδικασία θεωρώ ότι εκπληρώθηκε ο αρχικός στόχος, ο οποίος βρίσκεται στην προώθηση των 4 δεικτών βέλτιστου περιεχομένου, χωρίς "ελαφρότητες" ή προθέσεις δημιουργίας δημόσιων σχέσεων ή παραγωγής μιας ανούσιας "λάμψης" (glam), εκτός πια κι αν οι  My Wet Calvin και ο Σύλλας Σεραφείμ θεωρούνται mainstream.  Εξακολουθώ να διατηρώ τις διαφωνίες μου με ορισμένες επιλογές της κριτικής επιτροπής και του κοινού, αλλά έχω απόλυτα ήσυχη της συνείδησή μου ότι αντεπεξήλθαμε σε ένα απίστευτα δύσκολο έργο, στο οποίο αφιέρωσα προσωπική εργασία αρκετών εβδομάδων, διατηρώντας την ανεξαρτησία που επιβάλλεται να χαρακτηρίζει κάθε κριτή, χωρίς εκπτώσεις και συμβιβασμούς. Και το ίδιο ισχύει για την αυταπάρνηση με την οποία δούλεψε ο Δημήτρης Παπαδημητριάδης και η ομάδα του maga.gr, οι οποίοι χωρίς ένα (1) χορηγό (ούτε καν επικοινωνίας) και παρά τον σνομπισμό ακόμη και υποψηφίων που δεν θέλησαν να πουν μια  κουβέντα για έναν θεσμό που ασχολείται θετικά μαζί τους, μπήκαν σε αυτή την επικίνδυνη ζώνη, χωρίς "δεύτερες" σκέψεις, βγαίνοντας  ηθικά αλώβητοι - ελπίζω και οικονομικά υγιείς, με όλη αυτή την διοργάνωση που έστησαν από την τσέπη τους. 

Να λοιπόν ένα αισιόδοξο μήνυμα που μπορεί να αναδειχθεί από αυτή την ιστορία: άνθρωποι που γνωρίστηκαν και οργανώθηκαν μέσα από το Διαδίκτυο, με ελάχιστα μέσα και παρά την αυτονόητη "εχθρική" διάθεση από κατεστημένα, αποδεικνύουν ότι είναι σε θέση να δημιουργήσουν ένα  αποτέλεσμα με θετικό πρόσημο που προφανώς επιδέχεται αρκετών βελτιώσεων. 

Και του χρόνου!




Σάββατο, Μαΐου 12, 2012

Δικαστής πρωθυπουργός;

Σύμφωνα με το άρθρο 37 του Συντάγματος, εάν μετά την κλήση των αρχηγών των κομμάτων από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας διαπιστωθεί αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης, τότε ο ίδιος ο Πρόεδρος επιδιώκει τον σχηματισμό κυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Βουλής για την διενέργεια εκλογών.

 Σε περίπτωση αποτυχίας, τότε ο Πρόεδρος αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας ή του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού συνεδρίου το σχηματισμό κυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές και διαλύει τη Βουλή. Η διάταξη αυτή ενεργοποιήθηκε το 1989, όταν πρωθυπουργός διορίστηκε ο τότε πρόεδρος του Αρείου Πάγου, κ. Ιωάννης Γρίβας, ο οποίος θήτευσε ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός από τις 12 Οκτωβρίου 1989 έως τις 23 Νοεμβρίου 1989. 

O πρόεδρος του Συμβουλίου της Επικρατείας είναι ο κ.  Παναγιώτης Πικραμμένος.  Η πρόεδρος του Αρείου Πάγου είναι η κ. Ρένα Ασημακοπούλου (φωτό). Ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου είναι ο κ. Ιωάννης Καραβοκύρης. Και οι τρεις τους διορίστηκαν στις ηγεσίες των ανώτατων δικαστηρίων με προεδρικό διάταγμα που εκδόθηκε κατόπιν πρότασης του Υπουργικού Συμβουλίου, συμφωνα με το άρθρο 90 παρ. 5 του Συντάγματος και τον Ν.3841/2010 , κατά τον οποίο δεν αρκεί η πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου, αλλά προηγείται "γνώμη της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής και εισήγηση του Υπουργού Δικαιοσύνης κλπ". Με αυτόν τον νόμο διευρύνθηκε ο ορίζοντας των πολιτειακών οργάνων που εμπλέκονται στην επιλογή των κορυφαίων θέσεων της Δικαιοσύνης, έτσι ώστε να μην αποτελεί μονομερή απόφαση της Κυβέρνησης, αλλά να μετέχει και η Βουλή (δια της Διασκέψεως των Προέδρων της) στην επιλογή. Θεωρώ επιτυχή αυτή την διαρρύθμιση της διασταύρωσης των λειτουργιών, αν και θα προτιμούσα σαφώς την επαύξηση του αυτοδιοίκητου της Δικαιοσύνης με ανάδειξη των προέδρων από τους ίδιους τους δικαστές.

Ενστάσεις για την συνταγματικότητα του Ν.3841/2010, με την έννοια ότι η εμπλοκή της Βουλής σε μια συνταγματική αρμοδιότητα του ΠτΔ και του υπουργικού συμβουλίου "αναθεωρεί" το άρθρο 90 παρ. 5 του Συντάγματος είχε διατυπώσει ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου κ. Αντώνης Μανιτάκης (βλ. εδώ). 

Το κριτήριο με το οποίο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας επιλέγει έναν από τους τρεις προέδρους, σύμφωνα με έναν άτυπο κανόνα θεσμικής ευπρέπειας, θα πρέπει να είναι μάλλον αυτό της "επετηρίδας". Σύμφωνα με αυτό το σκεπτικό, εάν δεν σχηματιστεί τελικά οικουμενική κυβέρνηση, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα αναθέσει τον σχηματισμό κυβέρνησης στην κ. Ρένα Ασημακοπούλου, η οποία είναι αρχαιότερη από τους τρεις στην επετηρίδα (διορίστηκε δικαστής το 1974, ενώ ο κ. Καραβοκύρης το έτος 1975 και ο κ. Πικραμμένος το 1976). Και αν εκπληρωθεί αυτή η συνταγματική "προφητεία", θα έχουμε την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό, έστω και "υπηρεσιακή".  


Παρασκευή, Μαΐου 11, 2012

Βιβλίο: Η δημοσιότητα της κύρωσης ή η κύρωση της δημοσιότητας

"Η δημοσιότητα της κύρωσης ή η κύρωση της δημοσιότητας"
Λίλιαν Μήτρου
Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη
Σειρά: Δίκαιο και κοινωνία στον 21ο αιώνα


Αποτελεί γενική διαπίστωση των τελευταίων ετών ότι, όταν οι κρατικές αρχές αδυνατούν να ελέγξουν ένα παραβατικό φαινόμενο με τα συντεταγμένα εργαλεία της Δικαιοσύνης και των θεσμικών ελεγκτικών μηχανισμών, επιχειρούν να "παραδώσουν" στην κοινωνία τις πληροφορίες που αφορούν τους φερόμενους παραβάτες. Πρόκειται για μια κυνική επικοινωνιακή συμπεριφορά, κατά την οποία το κράτος νίπτει τας χείρας του, ομολογώντας πια ότι το ίδιο δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο, επιδιώκοντας την κοινοποίηση του "κακού", το οποίο απέτυχε να αντιμετωπίσει.

Η δημόσια διαπόμπευση αποτελεί μια πρακτική αρκετά διαδεδομένη σε αντιδημοκρατικά καθεστώτα, κυρίως περασμένων εποχών. Κάποτε γινόταν με την ανοχή ή την σιωπηρή παρότρυνση του κράτους. Σήμερα στην Ελλάδα, η δημόσια διαπόμπευση οργανώνεται επίσημα από κρατικές αρχές και απολαμβάνει ενίοτε την έγκριση λειτουργών της Δικαιοσύνης, ή ακόμη και ανεξάρτητων αρχών που έχουν την συνταγματική αποστολή της προστασίας των ατόμων από την κρατική αυθαιρεσία. Έτσι η δημοσιοποίηση των στοιχείων φερόμενων παραβατών αποτελεί μια παράλληλη "κύρωση", μια "προ-ποινή", η οποία ενδέχεται να έχει ακόμη πιο σοβαρές επιπτώσεις στην κοινωνική παράσταση και μερικές φορές και στην ίδια την ύπαρξη του ατόμου, απ' ό,τι η παραδοσιακή ποινική τιμωρία - όταν κι εφόσον αυτή τυχόν επιβληθεί. 

Με αυτό το φαινόμενο, το οποίο έχει βαθιές ρίζες, αλλά πλέον διαχέεται οριζόντια στις σύγχρονες πολιτικές καταστολής, ασχολείται η μελέτη της κ. Λίλιαν Μήτρου που φέρει τον σχεδόν καρκινικό τίτλο "η δημοσιότητα της κύρωσης ή η κύρωση της δημοσιότητας". Ήδη από τον τίτλο αντιλαμβανόμαστε την "κυκλικότητα" του ζητήματος: πρέπει να δημοσιοποιείται η -όποια επιβαλλόμενη- κύρωση; Ή μήπως η ίδια η δημοσιοποίησή της συνιστά άλλη μια,  πρόσθετη "κύρωση" - την ίδια την δημοσιότητα;

(Η κ. Μήτρου ήταν διδάσκουσα στο μεταπτυχιακό δημοσίου δικαίου που φοίτησα όπου μας δίδασκε νομικά θέματα της κοινωνίας της πληροφορίας. Επίσης έχει προλογίσει το δεύτερο νομικό βιβλίο μου και ήταν και στην παρουσίαση του τρίτου βιβλίου μου.Τα αναφέρω ως disclaimer για να ελέγξετε τον βαθμό της αντικειμενικότητάς μου). 

Η μελέτη αυτή ξεκινάει τοποθετώντας το ζήτημα στα συνταγματικά του πλαίσια: από νομική άποψη, η δημοσιότητα των κυρώσεων "δοκιμάζει" τον σεβασμό των ατομικών δικαιωμάτων των φερόμενων ως δραστών, εν όψει άλλων έννομων αγαθών. Οπότε το πρόβλημα τελικά ανάγεται στην αναζήτηση της ορθής ισορροπίας, της στάθμισης μεταξύ αφενός των δικαιωμάτων των δραστών κι αφετέρου των αντίρροπων επιδιώξεων της έννομης τάξης. Η ανάλυση των θεμελιωδών διατάξεων του συνταγματικού και ευρωπαϊκού δικαίου καθώς και η αναζήτηση της μεταξύ τους σχέσης, ως κανόνων κι εξαιρέσεων, αποτελεί την αφετηρία και σε άλλα έργα της κ. Μήτρου, την οποία σε αυτή τη μελέτη έχει επικαιροποιήσει, έτσι ώστε να εισάγει ακόμη και τους αμύητους σε αυτήν την προβληματική. 

Πιο μεγάλο ενδιαφέρον έχουν όμως οι επιμέρους αναλύσεις της μελέτης και οι τοποθετήσεις για συγκεκριμένες περιπτώσεις που απασχόλησαν τον νομοθέτη και τις αρχές, καθώς και η κριτική τοποθέτηση της κ. Μήτρου (μιας από τους συντάκτες του αρχικού νομοσχεδίου που κατέληξε στην ψήφιση του Ν.2472/1997), όσον αφορά την συνταγματικότητα νεότερων νομοθετικών ρυθμίσεων που εισέβαλαν στο πεδίο της προστασίας προσωπικών δεδομένων, προκειμένου να επιδιωχθεί η εξασφάλιση κι άλλων έννομων αγαθών. 

Στο πλαίσιο αυτών των ειδικότερων περιπτώσεων, εντάσσεται η κριτική της συγγραφέως για την ρύθμιση του ν.3625/2007, με την οποία καθιερώθηκε η αρμοδιότητα του εισαγγελέα να δημοσιοποιεί προσωπικά δεδομένων ποινικών διώξεων για σκοπούς προστασίας του κοινωνικού συνόλου και την πραγμάτωση της αξίωσης της Πολιτείας για τον κολασμό των αδικημάτων. Η μελέτη επισημαίνει την αμφισβητήσιμη ανεξαρτησία των εισαγγελέων, ενόψει της θεσμοθετημένης ιεραρχικής δομής της εισαγγελικής αρχής, αναφέρει ότι η δημοσιοποίηση θα πρέπει να επιτρέπεται όταν συντρέχουν "και" οι δύο αναγραφόμενοι νομοθετικοί στόχοι (προστασία κοινωνικού συνόλου + αξίωση της Πολιτείας για κολασμό των αδικημάτων) και, τέλος, αναγνωρίζει ότι η κρίση περί δημοσιοποίησης διέπεται από την αρχή της αναλογικότητας (η οποία εξειδικεύεται με το άρθρο 4 παρ. 1 του Ν.2472) και, κατά την οποία αρχή, τα δεδομένα πρέπει να είναι "συναφή, πρόσφορα και όχι περισσότερα από όσα κάθε φορά απαιτείται ενόψει των σκοπών της επεξεργασίας".  Εξαιρετικά επίκαιρες παρατηρήσεις, αν και το βιβλίο δημοσιεύθηκε πριν την υπόθεση της δημοσιοποίησης φωτογραφιών και ιατρικών δεδομένων οροθετικών εκδιδόμενων γυναικών. Η κ. Μήτρου αναφέρει ότι, αφού η επιδίωξη είναι ο ποινικός κολασμός, "ως μοναδικά πρόσφορα στοιχεία θα πρέπει να μπορούν να οδηγήσουν στην ταυτοποίηση του υπόπτου/καταδικασθέντος (π.χ. ονοματεπώνυμο όταν αυτό είναι γνωστό, και περιγραφή  χαρακτηριστικών, όπως χρώμα μαλλιών και οφθαλμών, σωματικά χαρακτηριστικά) και στον εντοπισμό και σύλληψή του.  Κατά συνέπεια θα πρέπει να κριθεί ως αντιβαίνουσα στην αρχή της αναλογικότητας οποιαδήποτε αναφορά στην ιδιωτική ζωή ή σε άλλα δεδομένα που αναφέρονται στο πρόσωπο, όπως π.χ. πολιτικές ή θρησκευτικές πεποιθήσεις. Τέλος πρέπει να σημειωθεί ότι απαιτείται αιτιολογία σε κάθε περίπτωση έκδοσης διάταξης από τον εισαγγελέα, ανεξάρτητα από το εάν αυτό επιβάλλεται ειδικά από το νόμο ή εάν η έκδοσή της αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια της εισαγγελικής αρχής, όπως στην προκειμένη περίπτωση. Οι διατάξεις αυτές πρέπει να αιτιολογούνται ειδικά και τεκμηριωμένα. Μόνη  επανάληψη της διατύπωσης του νόμου δεν συνιστά ειδική και τεκμηριωμένη αιτιολογία".

Την ανάλυση αυτή προσυπογράφω καθώς ακολουθεί όσα έχω υποστηρίξει και στο Αρμαμέντου/Σωτηρόπουλου Ερμ. Ν.2472 - οι τροποποιήσεις (2008). Η κ. Μήτρου στην υποσημείωση 472, όμως,  αναφέρει ότι έχουμε υποστηρίξει ως ορθότερο η δημοσιοποίηση να γίνεται από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, θέση που η συγγραφέας απορρίπτει επειδή "η επιβολή τέτοιων κυρώσεων δεν συνάδει προς τον θεσμικό ρόλο που έχει ανατεθεί στην Αρχή αυτή". Ωστόσο, στο βιβλίο μας υποστηρίξαμε ότι, στο πλαίσιο της συνταγματικής εναρμόνισης της αρμοδιότητας του εισαγγελέα προς τα άρθρα 9Α και 101Α Σ., σε συνδυασμό με το άρθρο 19 (θ) Ν.2472, ο εισαγγελέας θα μπορούσε να απευθύνει σχετικό ερώτημα στην Αρχή για την συμβατότητα ενδεχόμενης δημοσιοποίησης με το θεσμικό πλαίσιο της προστασίας προσωπικών δεδομένων (βλ. Αρμαμέντου/Σωτηρόπουλου ό.π., σελ. 23). Αυτή η πρακτική εναρμόνιση ακολουθήθηκε στο συναφές θέμα των εισαγγελικών παραγγελιών και από την ίδια την Αρχή στην Γνωμοδότηση 3/2009, όπου αναφέρθηκε ότι ειδικά για τα ευαίσθητα δεδομένα που εκζητούνται με εισαγγελικές παραγγελίες, οι εισαγγελείς θα πρέπει να επισημαίνουν στην Διοίκηση ότι το αίτημα θα πρέπει να κρίνεται από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Αυτή είναι η θέση που υποστηρίζεται και στην υπόθεση των εκδιδόμενων οροθετικών: ο εισαγγελέας δεν είχε αρμοδιότητα για δημοσιοποίηση ευαίσθητων δεδομένων πέραν όσων αφορούν την ποινική δίωξη, αφού για τα υπόλοιπα αρμόδια είναι η Αρχή (Βλ. και σχετική ανακοίνωση της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου). 

Μια άλλη ειδική περίπτωση δημοσιοποίησης που αναφέρεται στη μελέτη είναι αυτή της ανακοίνωσης των στοιχείων "οφειλετών" ληξιπρόθεσμων οφειλών προς το Δημόσιο, δυνάμει του Ν.3943/11. H Aρχή είχε γνωμοδοτήσει τότε θετικά για το μέτρο, προκαλώντας σοβαρά ερωτηματικά για την αιτιολόγηση της κρίσης της. Η κ. Μήτρου στη μελέτη της συμμερίζεται ορισμένα από αυτά τα ερωτηματικά και υποβάλλει σε εξαντλητική κριτική θεώρηση την εν λόγω γνωμοδότηση της Αρχής, φωτίζοντας τις αδυναμίες που είχε το "πράσινο φως" που δόθηκε, σε σχέση και με παλαιότερες αποφάσεις της Αρχής (62/2001, 51/2003). Επισημαίνοντας και τα "εξωνομικά κριτήρια" που βάρυναν στην στάθμιση της Αρχής, η οποία αν έκρινε διαφορετικά θα "διακυνδύνευε να εκτεθεί στην κατηγορία ότι συγκαλύπτει τη φοροδιαφυγή και τους παραβάτες". 

Στη συναφή υπόθεση της δημοσιοποίησης όλων των φορολογικών στοιχείων (ν.3842/2010) η κ. Μήτρου συμφωνεί με την απορριπτική γνωμοδότηση της Αρχής (1/2011), αλλά επισημαίνει και ότι η ΑΠΔΠΧ δεν θεμελιώνει τις αξιολογήσεις της σε έρευνες αλλά στις γενικές αντιλήψεις που (εκτιμά ότι) επικρατούν στην κοινωνία, στοιχείο που προσδίδει στην γνωμοδότησή της, κατά την συγγραφέα, στοιχεία "αξιολογικής αυθαιρεσίας". 

Πρόκειται για ένα σημαντικό κι επίκαιρο έργο που παρουσιάζει αντικειμενικά την προβληματική της δημοσιοποίησης ως πρόσθετης κύρωσης, χωρίς να αποφεύγει την συγκεκριμένη τοποθέτηση σε διλημματικά νομικά ερωτήματα. Σε μια βιβλιογραφία που βρίθει από περιγραφικά έργα, οι μελέτες όπως αυτή της κ. Μήτρου, αλλά και του κ. Βλαχόπουλου παλαιότερα (Διαφάνεια της κρατικής δράσης και προστασία προσωπικών δεδομένων) παρέχουν αυτό που χρειάζεται η νομική σκέψη σήμερα, ως πρακτικός λόγος: κριτήρια και συγκεκριμένες κατευθύνσεις για να λυθούν τα προβλήματα που ανακύπτουν στην πράξη, με εργαλεία που δεν περιέχονται "έτοιμα" στην νομοθεσία, αλλά επιβεβαιώνουν την λειτουργικότητα της επιστήμης ως μεθόδου κριτικής της νομοθεσίας και συστήματος επίλυσης διλημμάτων. 

Πέμπτη, Μαΐου 10, 2012

Συνήγορος του Πολίτη: προσβλητική η δημοσιοποίηση στοιχείων οροθετικών

Με σημερινή ανακοίνωσή του ο Συνήγορος του Πολίτη συντάσσεται με την άποψη ότι η δημοσιοποίηση φωτογραφιών οροθετικών για σκοπούς δημόσιας υγείας προσβάλλει την αρχή της αναλογικότητας και της ανθρώπινης αξίας. Αντίστοιχη θέση διατυπώθηκε από τη Γενική Γραμματεία Ισότητας, την Ελληνική Ένωση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κι από ανθρωπιστικές οργανώσεις.

http://www.synigoros.gr/resources/docs/20120510dt.pdf


Αναμένουμε και την σχετική απόφαση της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων.

Τετάρτη, Μαΐου 09, 2012

H περιφορά της εντολής σχηματισμού κυβέρνησης

Θυμίζω ότι είχα ενστάσεις για την τοποθέτηση εξωκοινοβουλευτικού πρωθυπουργού με  παράκαμψη της διαδικασίας ανάθεσης διερευνητικών εντολών πριν μερικούς μήνες. Άποψη αιρετική, που γνώρισε κάποια αποδοχή κυρίως στο χώρο της αριστεράς.

Σήμερα όμως βλέπουμε ότι η αριστερά, η οποία έχει λάβει διερευνητική εντολή για τον σχηματισμό κυβέρνησης, δεν δείχνει ιδιαίτερη προσήλωση στον συνταγματικό στόχο αυτής της εντολής που είναι η διερεύνηση της ύπαρξης κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας που θα στήριζε ένα πιθανό κυβερνητικό σχηματισμό. Αντ' αυτού, ο εντολοδόχος κ. Τσίπρας επιδίωξε συναντήσεις με εξωκοινοβουλευτικούς πολιτικούς φορείς και με συνδικαλιστικές οργανώσεις, για να διερευνήσει την ευρύτερη πολιτική και κοινωνική στήριξη ενός κυβερνητικού εγχειρήματος. Σαφώς κι έχει δικαίωμα να το κάνει, αλλά πρώτα θα έπρεπε να μπορούσε να παρουσιάσει μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία και επ' αυτής της βάσης να μιλήσει με άλλους κοινωνικοπολιτικούς φορείς. Διότι κοινοβουλευτική πλειοψηφία με βάση τις τελευταίες απορριπτικές δηλώσεις πολιτικών αρχηγών, δεν φαίνεται να σχηματίζεται μέχρι στιγμής.

Δηλαδή, σε μια αξιολόγηση προτεραιοτήτων, το Σύνταγμα επιτρέπει στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κομμάτων να διερευνήσει τις δυνατότητες σχηματισμού ενδοκοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Δεν απαγορεύει την αναζήτηση ευρύτερων πολιτικοκοινωνικών ερεισμάτων, αλλά, άλλο το έρεισμα κι άλλο το τι θα τοποθετήσεις πάνω σε αυτό. 

Mόνο ένα νόημα θα είχε η συνάντηση του εντολοδόχου με εξωκοινοβουλευτικούς παράγοντες, όσο διαρκεί η διερευνητική εντολή: την συζήτηση για πιθανή συμμετοχή τους ως στελέχη ενός σχεδιαζόμενου κυβερνητικού σχήματος, δηλαδή ως εξωκοινοβουλευτικά μέλη ενός υπουργικού συμβουλίου. Κατά τ' άλλα, η υπόθεση για την αναζήτηση μιας κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας δεν μπορεί παρά να αφορά μια ενδοκοινοβουλευτική διερεύνηση. 


Δευτέρα, Μαΐου 07, 2012

Η οριακή συνταγματικότητα του εκλογικού νόμου

Είναι διάχυτη η συζήτηση μετά τα χθεσινά αποτελέσματα, σχετικά με την ποιότητα του ισχύοντος εκλογικού νόμου και την συμβατότητά του με το Σύνταγμα. Η κριτική εστιάζει ιδίως στην αναντιστοιχία εκλογικών ποσοστών και κατανομής της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης μεταξύ των κομμάτων, με κεντρικό σημείο το bonus των 50 εδρών στο πρώτο κόμμα.

Πρώτ' απ' όλα, η κρίση περί συνταγματικότητας προϋποθέτει τον εντοπισμό των συγκεκριμένων διατάξεων του καταστατικού χάρτη, προς τις οποίες εξετάζεται η συμβατότητα του εκλογικού νόμου. Το Σύνταγμα δεν είναι μια αόριστη πολιτική διακήρυξη, αλλά ένα νομοθέτημα, το οποίο υποβάλλεται σε συγκεκριμένη ανάγνωση κι ερμηνεία, σύμφωνα με τα μεθοδολογικά εργαλεία που παρέχει η νομική επιστήμη. Η κριτική περί αντισυνταγματικότητας του εκλογικού νόμου προϋποθέτει τον εντοπισμό συγκεκριμένων συνταγματικών κανόνων που φέρεται ότι περιφρονήθηκαν. Επομένως, αυτό είναι το αρχικό στάδιο για την ανάλογη κρίση όσον αφορά το νόμο: ποιες διατάξεις του Σ. παραβιάζονται. Αυτή είναι και η πρώτη δυσκολία: το Σύνταγμα δεν καθιερώνει κάποιο συγκεκριμένο εκλογικό σύστημα, αφήνοντας την αρμοδιότητα αυτή στον κοινό νομοθέτη. Οι περιορισμοί του κοινού νομοθέτη βρίσκουν τα όριά τους σε πολύ γενικές κανονιστικά πλαισιώσεις, όπως η αναφορά στην λαϊκή κυριαρχία. Το πολιτειακό πρόταγμα της υποστήριξης μιας "βιώσιμης" κυβέρνησης προφανώς αποτελεί ένα θεμιτό συνταγματικά ελατήριο για τον νομοθέτη, ώστε να πριμοδοτεί σε κάποιο βαθμό εκείνους που προηγούνται στις επιλογές των ψηφοφόρων. Πρέπει να υπάρχει όμως κι ένα όριο σε αυτή την πριμοδότηση, ώστε τελικά οι μειοψηφίες να μην καθίστανται με τεχνητό τρόπο πλειοψηφίες, γιατί αυτό θα ήταν προφανώς αντίθετο στην αρχή της λαϊκής κυριαρχίας. Η ανακάλυψη αυτού του ορίου είναι ένα εξαιρετικά δυσχερές όριο, δεδομένου μάλιστα ότι σε αυτή την περιοχή δεν γίνεται καθολικώς αποδεκτή η εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας, η οποία συνδέεται κυρίως με την προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων κι όχι τόσο με τα εκλογικά. Με την υποσημείωση εδώ, ότι το δικαίωμα ψήφου για την ανάδειξη νομοθετικού σώματος προβλέπεται πια από το πρώτο πρωτόκολλο της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.

Σε ένα δεύτερο στάδιο, το μεγάλο ερώτημα είναι ποιος μπορεί να ανακηρύξει την φερόμενη συνταγματικότητα. Δεν έχουμε συνταγματικό δικαστήριο, ώστε να μπορεί κάθε ενδιαφερόμενος να προσφύγει. Οι εκλογικές διαφορές έχουν ανατεθεί σε τελικό στάδιο στο Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο του άρθρου 100 του Συντάγματος, το οποίο - σε έναν βαθμό- επιτελεί το ρόλο κι ενός Συνταγματικού δικαστηρίου. Ωστόσο και πάλι μόνον εμμέσως το ΑΕΔ μπορεί να προχωρήσει σε έναν τέτοιο έλεγχο, επ' αφορμή κάποιας άλλης εκλογικής διαφοράς από αυτές που εμπίπτουν στην αρμοδιότητά του. Διότι το Α.Ε.Δ. είναι το μόνο δικαστήριο της χώρας που μπορεί να κηρύξει αντισυνταγματικό το νόμο και με την τυπική έννοια, καταργώντας τον δηλαδή με την απόφασή του, αλλά αυτή η αρμοδιότητα αφορά μόνον τις περιπτώσεις κατά τις οποίες υπάρχει διαφορετική δικαστική κρίση μεταξύ των άλλων ανώτατων δικαστηρίων (ΣτΕ, Άρειος Πάγος, Ελεγκτικό Συνέδριο), κι όχι όταν επιλαμβάνεται μιας εκλογικής διαφοράς. Υπάρχει βέβαια το περιθώριο κι εδώ του παρεμπίπτοντως ελέγχου, όχι όμως και της κατάργησης αντισυνταγματικού εκλογικού νόμου. Με μια κουβέντα: το Α.Ε.Δ. μπορεί να "τοποθετηθεί" για την συνταγματικότητα του εκλογικού νόμου, δεν μπορεί όμως να τον καταργήσει τυπικά. Μια τέτοια απόφαση θα έχει βεβαίως ιδιαίτερη βαρύτητα και μπορεί να αξιοποιηθεί κοινοβουλευτικά σε μια συζήτηση για την αλλαγή του εκλογικού νόμου. Φαίνεται όμως ότι και σε αυτή την περίπτωση, η "αρμοδιότητα της αρμοδιότητας" ανήκει στην Βουλή. 

Θα έχει πάντως ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε εάν το ζήτημα της συνταγματικότητας του εκλογικού νόμου θα τεθεί σε δικαστική κρίση, με τον ένα ή άλλον τρόπο. Και θα έχει ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον να δούμε εάν θα συνδυαστεί με ένα αίτημα που γνωρίζει ολοένα ευρύτερη αποδοχή: την ίδρυση ενός κανονικού Συνταγματικού Δικαστηρίου. 


Παρασκευή, Μαΐου 04, 2012

Καταγγελία 8 ανθρωπιστικών οργανώσεων στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων





Δελτίο Τύπου των "Πλειάδων"-Ελληνική Δράση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα:


Η Ελληνική Δράση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα - “Πλειάδες” καταγγέλλει την καθιέρωση μιας καθημερινής πρακτικής παραβίασης ανθρώπινων δικαιωμάτων οροθετικών ατόμων που συλλαμβάνονται ως εκδιδόμενα και διαπομπεύονται μέσα από κρατικές ιστοσελίδες και με αναπαραγωγή των στοιχείων τους από μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Η εισαγγελική αρμοδιότητα για δημοσιοποίηση προσωπικών δεδομένων για σκοπούς “προστασίας του κοινωνικού συνόλου”, αφορά αποκλειστικά και μόνον τα ευαίσθητα δεδομένα των ποινικών διώξεων που τους ασκούνται, όπως ευχερώς προκύπτει από την ανάγνωση και τον σκοπό του άρθρου 2 (β) εδ. β' και γ' του Ν.2472/1997 (“Προστασία του ατόμου από την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα”). Κανένα άλλο ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο (υγείας, εθνικής προέλευσης) επιτρέπεται να δημοσιευθεί για σκοπούς προστασίας της δημόσιας υγείας, χωρίς άδεια της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, όπως ξεκάθαρα ορίζει το άρθρο 7 παρ. 2 περ. ε) υποπερ. γγ΄ του Ν.2472/1997. Ο νομοθέτης επιβάλλει την θεσμική εγγύηση της πρόσθετης κρίσης από την ανεξάρτητη αρχή, προκειμένου αυτή κι όχι ο εισαγγελέας να σταθμίσει κατά πόσον επιβάλλεται δημοσιοποίηση τέτοιων δεδομένων για τους σκοπούς της δημόσιας υγείας.

Προσχηματικά λοιπόν γίνεται η επίκληση της καθολικής εξαίρεσης της εφαρμογής του Ν.2472/1997 σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 2 περ. (β) αυτού, εξαίρεση που αφορά αποκλειστικά και μόνον την “απονομή της δικαιοσύνης” και την “βεβαίωση των εγκλημάτων”, όχι όμως και το δημόσιο έννομο αγαθό της προστασίας της “δημόσιας υγείας”, για την οποία ο ίδιος νόμος επιφυλάσσει ειδική πρόβλεψη στο άρθρο 7 και σαφώς υπάγει στην αρμοδιότητα της Αρχής Προτασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Εξάλλου, εάν σε αυτή την υπόθεση δεν είχε καθόλου εφαρμογή ο Ν.2472/1997 (όπως αναφέρει το άρθρο 3), τότε ούτε ο εισαγγελέας θα είχε αρμοδιότητα να δημοσιοποιήσει τα δεδομένα με διάταξή του (όπως αναφέρει το άρθρο 2).

Η ίδια η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα στην Γνωμοδότηση 2/2009 με τη οποία οριοθέτησε την αρμοδιότητά της στο πλαίσιο της παροχής εισαγγελικής παραγγελίας για χορήγηση αντιγράφων από δημόσιες υπηρεσίες, ρητώς αναφέρει ότι “η εισαγγελική παραγγελία δεν πρέπει να εκτείνεται σε ευαίσθητα δεδομένα (λ.χ. δεδομένα υγείας). Όταν ο Εισαγγελέας εξετάζει αίτημα πολίτη για χορήγηση και ευαίσθητων δεδομένων, θα πρέπει να διαβιβάζει την σχετική αίτηση προς τη Διοίκηση με τη σημείωση ότι οφείλει να ζητήσει την άδεια της Αρχής.”

Τέλος, η δημοσιοποίηση αυτών των δεδομένων από την Αστυνομία ουδόλως επιτρέπει την αναπαραγωγή των στοιχείων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην απόφαση της 16.12.2008 (υπόθεση C-73/07) έκρινε ότι η αναδημοσίευση ήδη δημοσιευμένων προσωπικών δεδομένων δεν απαλάσσει τον αναπαράγοντα από την ευθύνη του θεσμικού πλαισίου για την προστασία των δεδομένων αυτών.

Oι “Πλειάδες” έχουν ήδη προσφύγει για το θέμα αυτό, με καταγγελία τους, ενώπιον της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, καλώντας την να ασκησει τις αυτεπάγγελτες αρμοδιότητές της.

Παράνομη η αναμετάδοση φωτογραφιών οροθετικών από ΜΜΕ

Η αναδημοσίευση φωτογραφιών και άλλων στοιχείων των οροθετικών εκδιδόμενων προσώπων που έχουν συλληφθεί αυτές τις ημέρες, δεν καλύπτεται από την εισαγγελική διάταξη για την δημοσιοποίηση των στοιχείων τους. Ο εισαγγελέας με τη διάταξή του επιτρέπει στην διωκτική αρχή την δημοσιοποίηση μέσα στο στενό πλαίσιο του άρθρου 2 του Ν.2472/1997. Η δημοσιοποίηση αυτή συντελείται μέσω της ιστοσελίδας της ελληνικής αστυνομίας. 

Η περαιτέρω χρήση των πληροφοριών αυτών όμως και η αναπαραγωγή τους από τα μέσα ενημέρωσης συνιστά εκ νέου χρήση των προσωπικών δεδομένων των ατόμων αυτών. Συνεπώς, τα ΜΜΕ ως υπεύθυνοι επεξεργασίας είναι υποχρεωμένοι να έχουν την συγκατάθεση των προσώπων που αφορούν τα δεδομένα, σύμφωνα με το άρθρο 5 παρ. 1 του Ν.2472/1997. Το γεγονός ότι μια προσωπική πληροφορία περιέχεται σε ένα δημόσιο έγγραφο (ιστοσελίδα της αστυνομίας) δεν της αφαιρεί την ιδιότητα του "δεδομένου προσωπικού χαρακτήρα", γιατί διαφορετικά θα αρκούσε η αναδημοσίευση για να εκφεύγει κανείς από τις διατάξεις της προστασίας προσωπικών δεδομένων, όπως έκρινε και το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στην υπόθεση "Satamedia" της 16.12.2008 (βλ. εδώ). 

Εξάλλου η αναπαραγωγή αυτών των προσωπικών δεδομένων στις περισσότερες περιπτώσεις δεν έγινε βέβαια για την "προστασία του κοινωνικού συνόλου", αλλά για καθαρά σκανδαλοθηρικούς λόγους, με μοναδικό σκοπό την αύξηση της αναγνωσιμότητας/τηλεθέασης, γεγονός που, όπως έχει επισημάνει η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, αλλά και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, ουδόλως αποτελεί αποστολή του Τύπου, αλλά συνιστά ξεκάθαρα παραβίαση ανθρώπινων δικαιωμάτων. 

Έτσι λοιπόν και σε αυτή την περίπτωση, οι ανεξάρτητοι θεσμοί που επεμβαίνουν αυτεπαγγέλτως για τον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής στην ραδιοτηλεόραση (το Ε.Σ.Ρ.) και την έντυπη δημοσιογραφία (η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων), πρέπει να επιληφθούν όλων των σχετικών δημοσιευμάτων και εκπομπών και να αποκαταστήσουν τις θεμελιώδεις αρχές του πολιτισμού μας που έχουν τρωθεί αυτές τις μέρες σε πρωτοφανή βαθμό. 

Αυτό επιβάλλεται από το γεγονός ότι κάθε μέρα από τις 29.4.2012 συνεχίζεται ακριβώς η ίδια πρακτική, τόσο από την αστυνομία/εισαγγελία, όσο και από τα "σύμφωνα" ΜΜΕ, και πρέπει να τεθεί ένα οριστικό τέλος σε αυτήν την απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση που δεν φαίνεται να έχει τέλος. 


Τετάρτη, Μαΐου 02, 2012

Δεν αρκεί εισαγγελική διάταξη για τη διάδοση δεδομένων υγείας

Η εισαγγελική διάταξη με την οποία αποφασίστηκε η δημοσιοποίηση φωτογραφιών και δεδομένων υγείας και εθνικότητας των εκδιδόμενων οροθετικών δεν αποτελεί επαρκή νομική βάση, αντίθετα με όσα ισχυρίζεται το υπουργείο προστασίας του πολίτη. Η υπόθεση θα έπρεπε να είχε κριθεί από την ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η οποία όπως φαίνεται δεν ρωτήθηκε καν.

Ήδη από το 2009 η Αρχή έχει εκδώσει μια γνωμοδότηση επί παρόμοιου θέματος, καθορίζοντας το πλαίσιο αρμοδιότητας του εισαγγελέα, σε σχέση με τις δικές της αρμοδιότητες όσον αφορά το ειδικότερο ζήτημα των ευαίσθητων δεδομένων (μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται και τα δεδομένα υγείας και εθνικής καταγωγής). Πρόκειται για τη γνωμοδότηση 2/2009 της Αρχής, η οποία ασχολήθηκε με το παρεμφερές θέμα των εννόμων συνεπειών που έχουν οι εισαγγελικές παραγγελίες για χορήγηση εγγράφων από τη Διοίκηση.
Σ' εκείνο το κείμενο, με σαφήνεια η Αρχή ανέφερε ότι ως προς τα ευαίσθητα δεδομένα, η αρμοδιότητα του εισαγγελέα δεν υπερκαλύπτει την αρμοδιότητα της Αρχής, κατ' άρθρο 7 Ν.2472/1997, ώστε να δικαιούται η Διοίκηση να παραδίδει ευαίσθητα δεδομένα άνευ άδειας της Αρχής. Δηλαδή δεν επαρκεί η εισαγγελική παραγγελία.

Συγκεκριμένα, η Αρχή ανέφερε στη γνωμοδότησή της (emphasis added):


. Καθόσον αφορά τα ευαίσθητα προσωπικά δεδοµένα, κατά την έννοια του άρθρου 2 στοιχ. β' του Ν. 2472/1997, για τη χορήγησή τους σε ενδιαφερόµενο, ενέργεια που συνιστά επεξεργασίααπαιτείται σύµφωνα µε το άρθρο 7 παρ. 2 του ιδίου νόµου προηγούµενη άδεια της Αρχής. Εάν η  ∆ιοίκηση προβεί στη χορήγηση των στοιχείων χωρίς να έχει προηγηθεί η άδεια της Αρχής,  παραβιάζει την ως άνω διάταξη και υπόκειται στις προβλεπόµενες από το άρθρο 21 του Ν2472/1997 διοικητικές κυρώσεις. Συνεπώς, η εισαγγελική παραγγελία δεν πρέπει να εκτείνεται σε ευαίσθητα δεδοµένα (π.χ. δεδοµένα υγείας). Όταν ο Εισαγγελέας εξετάζει αίτηµα πολίτη για χορήγηση και ευαίσθητων δεδοµένων, θα πρέπει να διαβιβάζει την σχετική αίτηση προς τη ∆ιοίκηση µε τη σηµείωση ότι οφείλει να ζητήσει την άδεια της Αρχής."

Αναλογικά λοιπόν, και για την εισαγγελική διάταξη που επιτρέπει την δημοσιοποίηση δεδομένων που αφορούν τις ποινικές διώξεις, παραμένει η αρμοδιότητα της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων να κρίνει κατά πόσον πέραν της πληροφορίας ότι ασκήθηκε ποινική δίωξη επιτρέπεται ή όχι στη Διοίκηση να δημοσιοποιήσει κι άλλες πληροφορίες που αποτελούν "ευαίσθητα δεδομένα", όπως οι πληροφορίες που σχετίζονται με την υγεία του κατηγορούμενου και την εθνική του καταγωγή.

Το ανεξάρτητο όργανο που καλείται λοιπόν να προβεί στη στάθμιση ανάμεσα στα δύο έννομα αγαθά "δημόσια υγεία" - "προστασία προσωπικών δεδομένων" δεν είναι μόνος του ο εισαγγελέας, αλλά, ως προς τα επιπλέον δεδομένα, η ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, η οποία στη σχετική κρίση της θα εξετάσει κατά πόσον το συγκεκριμένο επιβαλλόμενο μέτρο είναι το ηπιότερο δυνατό, το απολύτως αναγκαίο ή κατά πόσον θα μπορούσαν να εφαρμοστούν άλλα μέτρα, λιγότερο επεμβατικά στα ανθρώπινα δικαιώματα των κατηγορουμένων. 

Τρίτη, Μαΐου 01, 2012

H Αστυνομία επικαλείται εξαίρεση από την προστασία δεδομένων




Ενδιαφέρουσες αντιφάσεις προκύπτουν όσο ξεδιπλώνεται η προσπάθεια του Δημοσίου να εξηγήσει την νομιμότητα της δημοσιοποίησης των φωτογραφιών της οροθετικής εκδιδόμενης. Η ανακοίνωση της Αστυνομίας ανέφερε ότι υπήρχε διάταξη του εισαγγελέα για την δημοσιοποίηση των φωτογραφιών και των άλλων στοιχείων. Η νομική βάση αυτής της διάταξης είναι το άρθρο 2 του Ν.2472/1997. Χθες, όμως, στο δελτίο ειδήσεων του ΣΚΑΙ, απόσπασμα του οποίου βλέπετε παραπάνω, αναφέρεται ως νομική βάση η συνολική εξαίρεση εφαρμογής του νόμου για την προστασία προσωπικών δεδομένων, η οποία προβλέπεται στο άρθρο 3. Εάν λοιπόν ο Ν.2472/1997 δεν εφαρμόζεται στη συγκεκριμένη περίπτωση, τότε δεν εφαρμόζεται ούτε το άρθρο 2 αυτού, επομένως, δεν θα υπήρχε αρμοδιότητα του εισαγγελέα να διατάξει την δημοσιοποίηση των στοιχείων.

Είναι ξεκάθαρο ότι και οι δύο απόψεις είναι εσφαλμένες. Ο εισαγγελέας προφανώς έχει την αρμοδιότητα που προβλέπει ο νόμος, να δημοσιοποιεί στοιχεία ποινικών διώξεων, αλλά αυτή η αρμοδιότητα δεν περιλαμβάνει δημοσιοποίηση στοιχείων πέραν της ποινικής δίωξης ή καταδίκης. Δεδομένα υγείας και εθνικής καταγωγής είναι ευαίσθητα και η δημοσιοποίησή τους επιτρέπεται μόνο ύστερα από άδεια της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. 

Το περίφημο άρθρο 3 παρ. 2 (β) που αναφέρεται παραπάνω και περιορίζει το πεδίο εφαρμογής του Ν.2472/1997 αφορά μόνο την εξαίρεση δικαστικών-εισαγγελικών αρχών και εποπτευόμενων από αυτές υπηρεσιών, αλλά στο στενό πλαίσιο "της απονομής της δικαιοσύνης ή για την εξυπηρέτηση των αναγκών της λειτουργίας τους με σκοπό τη βεβαίωση εγκλημάτων". Επομένως, οι ανακοινώσεις της Αστυνομίας και της Εισαγγελίας στο Διαδίκτυο, πράξεις που βεβαίως δεν συνιστούν "απονομή δικαιοσύνης", "εξυπηρέτηση αναγκών λειτουργίας" ούτε αποσκοπούν στην "βεβαίωση εγκλημάτων" (αφού αυτά έχουν ήδη δρομολογηθεί στην υπόθεση της οροθετικής εκδιδόμενης), εμπίπτουν σαφέστατα στον Ν.2472/1997 για την προστασία των προσωπικών δεδομένων. 

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...