Τετάρτη, Αυγούστου 05, 2009

Κοινωνία των Πολιτών και ανθρώπινα δικαιώματα

Το γεγονός ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι κατοχυρωμένα στο Σύνταγμα και σε Διεθνείς Συμβάσεις σημαίνει ότι πρέπει να γίνονται σεβαστά για καθέναν/καθεμιά, ανεξάρτητα από τις απόψεις της πλειοψηφίας ή κάθε μορφής εξουσίας (δημόσιας ή ιδιωτικής). Γι΄ αυτό στη Δημοκρατία δεν λειτουργούν μόνο πλειοψηφικοί θεσμοί (κοινοβούλιο, κυβέρνηση, πρωθυπουργός κλπ), αλλά και θεσμοί του κράτους δικαίου, οι οποίοι βρίσκονται πέρα από την αγωνία των εκλογών και του να είναι αρεστοί σε ψηφοφόρους (δικαστήρια, ανεξάρτητες αρχές).

Ο τρίτος πόλος είναι ο λαός: οι ίδιοι οι πολίτες μαζί με τους υπόλοιπους που δεν έχουν πολιτικά δικαιώματα. Η δημοκρατία δεν λειτουργεί χωρίς τους πολίτες. Οι πολίτες έχουν την δυνατότητα να ασκήσουν τα δικαιώματα τους τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και συλλογικά.  Η συλλογική δράση των πολιτών προστατεύεται ιδιαιτέρως από το Σύνταγμα στο άρθρο 11, αλλά και μεμονωμένα στο άρθρο 10  που κατοχυρώνει τη συλλογική διάσταση του αναφέρεσθαι στις αρχές. Ευρύτερη κατοχύρωση του δικαιώματος της ένωσης προβλέπεται από το άρθρο 11 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

 Τα δικαιώματα συλλογικής δράσης των πολιτών παρέχουν την συνταγματική έδραση για την ανάπτυξη μιας "κοινωνίας των πολιτών", δηλαδή φορέων πέραν των κρατικών υποκειμένων, αλλά και πέραν των πολιτικών κομμάτων και των συνδικαλιστικών οργάνων. Τέτοιου είδους οργανώσεις, οι οποίες κινητοποιούνται  γύρω από ένα σύνολο κοινών στόχων που υπερβαίνουν την ατομική επιδίωξη αποκτούν σταδιακά μια ευρύτερη νομιμοποίηση στην κοινή γνώμη, η οποία διαπιστώνει ότι ο συνδυασμός συλλογικής δράσης και σωστής προβολής της από τα μέσα ενημέρωσης, αποτελεί ένα ισχυρό μοχλό πίεσης σε μια σειρά ζητημάτων προς τα οποία οι πλειοψηφίες και οι εξουσίες δεν είναι καθόλου φιλικές, ενώ οι αρμόδιοι κρατικοί μηχανισμοί χρειάζονται ενεργή κινητοποίηση και παρακολούθηση  για να προσφέρουν με αποτελεσματικό τρόπο τις υπηρεσίες τους. 

Το σύστημα αυτό γίνεται πολύ πιο "εκρηκτικό" με την είσοδο των νέων μέσων επικοινωνίας και των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης. Όταν ένα μήνυμα μπορεί να υιοθετηθεί από χιλιάδες ανθρώπους, να υποστηριχθεί από την τεχνογνωσία των εξειδικευμένων μη κυβερνητικών οργανώσεων και ανεξάρτητων πολιτών και να επικοινωνηθεί προς το σύνολο των mainstream μέσω ενημέρωσης, η λειτουργία της Κοινωνίας των Πολιτών αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Διότι το ζητούμενο σε μια συμμετοχική δημοκρατία είναι να μετέχει ο πολίτης στην διαμόρφωση των αποφάσεων που αφορούν τα δημόσια πράγματα.

Στην πράξη υπάρχει βέβαια ιδιαίτερη καχυποψία, απ' όλες τις πλευρές. Από τις ίδιες τις οργανώσεις απέναντι στις άλλες, από τους κρατικούς φορείς απέναντι στις οργανώσεις, από τους μη ενεργούς πολίτες που η συνήθης πρακτική τους είναι η μηδενιστική αμφισβήτηση και η υπόνοια οικονομικών ή άλλων ιδιοτελών στόχων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διαφάνεια αποτελεί μια κεντρική αρχή που θα πρέπει να γίνεται καθολικά σεβαστή, στο μέτρο φυσικά που δεν θίγει τον πυρήνα του δικαιώματος συλλογικής  δράσης ή άλλα δικαιώματα ή έννομα συμφέροντα. Εξάλλου, η κακόπιστη κριτική, όση διαφάνεια κι αν υπάρξει, θα συνεχίσει να βρίσκει λόγους για ανέξοδες κατηγορίες, όπως λ.χ. η αθέμιτη προσωπική προβολή, οι πολιτικές φιλοδοξίες κλπ. Είναι μια κριτική, η οποία βρίσκεται ένα στάδιο πίσω, γιατί αντιλαμβάνεται την Κοινωνία των Πολιτών ως εργαλείο ή εφαλτήριο και όχι ως αυταξία και πλαίσιο αυτόνομης δράσης.

 Ωστόσο, η κριτική αυτή δεν αποκλείεται να είναι βάσιμη σε περιπτώσεις που οι μη κυβερνητικές οργανώσεις χρησιμοποιούνται από άτομα που βρίσκονται σε σχέση διαπλοκής με την εξουσία και αποτελούν φορείς είτε διασπάθισης δημόσιου χρήματος, είτε προπετάσματος καπνού για την επικοινωνιακή πολιτική του εκάστοτε big boss. Οι περιπτώσεις αυτές σπάνια θα αφορούν οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον  τομέα των ανθρώπινων δικαιωμάτων, διότι για εκεί εξ ορισμού προβλέπονται οι χαμηλότερες χρηματοδοτήσεις και τα λιγότερα συμφέροντα πολιτικής ή επιχειρηματικής εξουσίας. Η διαπλοκή εκεί μπορεί να αφορά τον διορισμό στο δημόσιο, οπότε το "δίπορτο" μέλος ΜΚΟ και δημόσιος υπάλληλος προάσπισης ανθρώπινων δικαιωμάτων δεν χρειάζεται καν  να αποτελέσει αντικείμενο κριτικής: τα λέει όλα από μόνο του. Εκεί αντιστρέφεται το "βάρος της απόδειξης" κι απομένει να αποδείξει κάποιος πόσο μπορεί να είναι και "δίπορτος" αλλά και ανεξάρτητος.

Εάν είχαμε μια ισχυρή κοινωνία των πολιτών στην Ελλάδα, είναι βέβαιο ότι δεν θα είχαν περάσει τα πακέτα αντισυνταγματικών νομοθεσιών που ψηφίστηκαν μέσα στον Ιούλιο από το Τμήμα Διακοπών στη Βουλή. Είδαμε ότι η Αρχή Προσωπικών Δεδομένων άργησε πάρα πολύ να δημοσιοποιήσει τις γνωμοδοτήσεις της, που αν τις είχαν στα χέρια τους οι βουλευτές κατά τον κρίσιμο χρόνο, θα ήταν αλλιώς. Φυσικά, η αντισυνταγματικότητα είχε επισημανθεί από διάφορες πλευρές, έλλειπε όμως ένα κύμα συλλογικής δράσης, επικοινωνίας και κινητοποίησης που θα μπορούσε να μεταφραστεί σε ενδεχόμενο "πολιτικό κόστος" (για να μιλήσω με όρους πλειοψηφικών θεσμών) ώστε οι Υπουργοί να σκεφτούν τελικά και τις ψήφους που θα φύγουν. Αν λειτουργούσαν τα αντίβαρα και ο μηχανισμός της Δημοκρατίας, ο Πρόεδρος θα έπρεπε να είχε αναπέμψει τα νομοσχέδια αυτά, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του. Θα χρειαζόταν όμως μια συλλογική νομιμοποίηση μια τέτοια κίνηση, την οποία μόνο η Κοινωνία των Πολιτών θα μπορούσε να του παράσχει. 

Περνάμε ένα καλοκαίρι με περισσότερες παραβάσεις του Συντάγματος απ' ότι στα Ιουλιανά. Το κεφάλαιο των ατομικών δικαιωμάτων, ιδίως όσον αφορά τις ελευθερίες της έκφρασης, της πρόσβασης στην πληροφόρηση, της προστασίας προσωπικών δεδομένων, του απορρήτου των επικοινωνιών και της ελευθερίας τηε τέχνης, έχει παραβιαστεί βάναυσα από αρκετούς δημόσιους φορείς. Ορισμένοι αντιδράσαμε και θα εξακολουθήσουμε να αντιδράμε, προσπαθώντας να κινητοποιήσουμε τους θεσμούς να παίξουν το ρόλο αντιβάρου στην αυθαιρεσία της εξουσίας. Οι υπόλοιποι;



 




5 σχόλια:

ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΣ ΖΕΝΑΚΟΣ είπε...

Αγαπητέ e-lawyer,

Γράφοντας ένα κείμενο, έπεσα πάνω στο εξής: Στην περίφημη πορεία προς τη Ουάσιγκτον του 1963 - ξέρετε, "I have a dream" κτλ - μίλησε και ο Τζον Λούις, τότε πρόεδρος της Student Nonviolent Coordinating Committee. Ενώ πολλοί του Κινήματος, και κυρίως του NAACP, ήθελαν να υποστηρίξουν την κυβέρνηση του Κένεντι και το νομοθετικό της πρόγραμμα για τα πολιτικά δικαιώματα, ο Τζον Λούις είπε την, κατά τη γνώμη μου, μνημειώδη φράση: «Mr. Kennedy is trying to take the revolution out of the streets and put it in the courts.»

Θέλω να πω, ενδιαφέρον έχει η επίκληση της «κοινωνίας των πολιτών». Αλλά μήπως η δικαστική οδός την περιορίζει; Για παράδειγμα, ας υποθέσουμε ότι η αίτησή σας συνεισέφερε στην επαναφορά του περιώνυμου φιλμακίου. Αυτό ήταν το ζητούμενο; Ούτε υπήρξε καμία κύρωση για την παρέμβαση ούτε αισθάνομαι ότι είμαστε πιο κοντά στο να κατακτήσουμε τον διαχωρισμό κράτους και εκκλησίας. Τι λέτε;

e-Lawyer είπε...

Σαφώς και δεν περιορίζεται στην δικαστική διεκδίκηση (litigation) η "φαρέτρα" όπλων της κοινωνίας των πολιτών. Υπάρχει ο επικοινωνιακός ρόλος, η σύνταξη position papers που κοινοποιούνται οριζόντια, η οργάνωση διαδηλώσεων και άλλων εκδηλώσεων. Yπάρχουν φυσικά και οι πιο ακτιβιστικές ενέργειες που βρίσκοναι στα όρια της νομιμότητας (όπως λ.χ. θα ήταν η οργάνωση μιας επιχείρησης καταστροφής καμερών)


Όσον αφορά την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, ας περιμένουμε να δούμε κατά πόσον το Μουσείο όντως θα αποκαταστήσει το έργο, διότι μετά από τη σημερινή διάψευση μέρους των χθεσινών δηλώσεων μπορεί να έχουμε κι άλλα U turn από το Μουσείο.

Πάντως, επειδή αναφέρεστε σε "κύρωση", νομίζω ότι αυτό δεν είναι το ζητούμενο πάντοτε. Το ζητούμενο είναι περισσότερο η συνειδητοποίηση και το χτίσιμο της (awareness raising). Φυσικά ως δικηγόρος αντιλαμβάνεστε ότι το "φυσικό περιβάλλον" μου είναι η δικαστική αίθουα, αλλά αν είμαστε ρεαλιστές το κράτος δεν θα χωριστεί από την εκκλησία με δικαστικές αποφάσεις. Υπάρχουν δύο διαστάσεις του εναγκαλισμού κράτους-εκκλησίας: η επίσημη (στο Σύνταγμα) και η ανεπίσημη (όπως αυτή του Μουσείου, η οποία μπορεί να ήταν απλώς μια προληπτική δράση του Προέδρου του χωρίς καν να έχουν πέσει τηλεφωνήματα κλπ, αλλά απλώς να θεώρησε ότι αυτό είναι το "σωστό"). Την ανεπίσημη δεν μπορείς να την περιρίσεις με θεσμικό τρόπο, επειδή τυπικά δεν υπάρχει. Μπορείς να την περιορίσεις με το χτίσιμο συνειδητοποίησης και με την απονομιμοποίηση της μέσα από την κατάδειξη των αρνητικών επιπτωσεών της στην ποιότητα της Δημοκρατίας.

Θεωρώ απολύτως άδικη την επίθεση που υφίσταται από ορισμένους διαδικτυακούς σχολιαστές το ΕΠΣΕ για αυτή του δράση, ιδίως όταν τα διεθνή (Reuters's, γαλλικά πρακτορεία) και ελληνικά ΜΜΕ έχουν αναγνωρίσει τη συμβολή της ενέργειας αυτής στην χθεσινή εξέλιξη της αποκατάστασης του video. Σήμερα η "Καθημερινή" επισημαίνει "οι κύριοι της ΕΠΣΕ μας θύμισαν το δικαίωμα του κοινού στην ανεμπόδιστη πρόσβαση σε δημοσιευμένα έργα τέχνης που έχει αναγνωριστεί από σειρά αποφάσεων Δικαστηρίων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης σε παρόμοιες υποθέσεις."

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_2_05/08/2009_324616

Αυτό από μόνο του έχει μια ιδιαίτερη αξία, καθώς το δικαίωμα αυτό γίνεται ευρύτερα γνωστό τόσο στο κοινό, όσο και στους διαχειριστές των καλλιτεχνικών υπηρεσιών. Φυσικά υπάρχουν και οι ... αρνητές αυτού του δικαιώματος και οι κατήγοροι του ΕΠΣΕ για αυτή τη ενέργειά του.Το πρόβλημα δεν είναι το ΕΠΣΕ ή ο Γαβράς, το πρόβλημα είναι η στάση της Ελληνικής Δημοκρατίας απέναντι στην ελευθερία της έκφρασης. Αν πρέπει να προσκομίζεις πιστοποιητικά φρονημάτων ή να φέρεσαι ότι προσκομίζεις αυτά, για να "δικαιούσαι" την αλογόκριτη προβολή του έργου σου, είμαστε πάρα πολύ πίσω.

Επομένως, φυσικά και η τυχόν επαναπροβολή δεν έχει λύσει απολύτως κανένα πρόβλημα. Όλη η υπόθεση όμως επισημαίνει ανάγλυφα την παθολογία, την διαπλοκή και την βαθύτατη περιφρόνηση θεμελιωδών ελευθεριών στην πράξη. Η κοινωνία των πολιτών δεν μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα: μπορεί όμως να τα θέσει και να υποδείξει τους ενδεδειγμένους τρόπους αντιμετώπισής τους.

Ανώνυμος είπε...

Αγαπητέ E-lawyeR,

οι υπόλοιποι καταργούν την εκμετάλλευση και κύρωση δεν υπάρχει.

Unknown είπε...

Η δικαστική διεκδίκηση αποδεδειγμένα είναι το βασικότερο όπλο της φαρέτρας της κοινωνίας των πολιτών σε όλο τον κόσμο.
Φυσικά αυτή οφείλει να έχει τόσο ποιοτικά όσο και κυρίως ποσοτικά στοιχεία.
Η ελάχιστη υπάρχουσα προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην χώρα μας οφείλεται κατά πολλοίς σε μετρημένο στα δάκτυλα αριθμό συμπολιτών μας, όπως ο κ. Δημητράς και οι συνεργάτες του.
Φανταστείτε πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν για τις χιλιάδες παραβιάσεις θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων και των αντίστοιχων νόμων , εκατοντάδες μέλη της κοινωνίας των πολιτών στρεφόντουσαν στα δικαστήρια και δή στα ευρωπαϊκά...
Τότε μόνο δεν θα είμασταν το "ευρωπαϊκό ιράν" και η υλοποίηση του χιτλερικού οράματος περί αρίας φυλής...
Θα πρέπει να ντρεπόμαστε όλοι μας που ένας 30-χρόνος Δικηγόρος ξεπλένει τις βρωμιές του συστήματος το οποίο στηρίζεται στην ανοχή και συνενοχή ανεπαρκών και στρατευμένων στην εθνικιστική ιδεολογία καιπολιτική επώνυμων και υψηλά ιστάμενων επιστημόνων.
Για αυτό τα ανιδιοτελή μας συγχαρητήρια στον Βασίλη Σωτηρόπουλο !!!!
Υ.Γ Είναι μεγάλη υποκρισία αυτοί που καταλήστεψαν τα χρήματα της διεθνούς κοινωνίας απο την ίδρυση του ελληνικού κράτους να συκοφαντούν τον ανθό της ελληνικής κοινωνίας για τα ψίχουλα νόμιμης βοήθειας από ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς ,της ελλάδας ή του εξωτερικού για σκοπούς ΑΠΟΛΥΤΑ συμβατούς με τα νόμιμα συμφέροντα και υποχρεώσεις της ελλάδας....!!!!

Unknown είπε...

Δεν είναι ντροπή τον 19-αιώνα να υπήρχε το ιερό δικαίωμα επιλογής γιατρού και δασκάλου και αντί να επεκταθεί σε όλους τους πολίτες και γιά όλες τις πράξεις όπως απαιτούσαν οι φωτισμένοι της εποχής να έχουμε σήμερα τον 21 αιώνα ένα βαριά γραφειοκρατικό, σπάταλο και πολυδάπανο σύστημα όπου οι πολίτες στερούνται το δικαίωμα επιλογής γιατρού και θεραπευτηρίου με αποτέλεσμα καθημερινά να θρηνούμε θύματα για θεραπεύσιμες και διορθώσιμες διαταραχές της υγείας..!???
Το ίδιο και σε σχέση με το ιερό δικαίωμα επιλογής δασκάλου και σχολείου , πάντα με διατήρηση της καθολικότητας των υπηρεσιών , οι οποίες αποσκοπούν στην στήριξη των παιδιών που έχουν ικανότητες και όρεξη για μάθηση , αλλά τους λείπουν οι οικονομικοί πόροι...???
Τέλος η έλλειψη διάκρισης της έννοιας της ενημέρωσης από την διαφήμιση έχει ως συνέπεια ακόμα και στον ιδιωτικό τομέα οι συμπολίτες μας να μην ασκούν αποτελεσματικά το δικαίωμα της επιλογής γιατρού, ακόμα δε χειρότερα του δικηγόρου ξοδεύοντας απίστευτες περιουσίες σε ανήθικούς και ανίκανους , θαμώνες επί το πλείστον των τηλεοπτικών καναλιών ...τα οποία είναι απολύτως υπεύθυνα για τον ηθικό εκφυλισμό της δημοκρατίας στη χώρα μας..!!!

To νομοσχέδιο για την ισότητα στον γάμο

 Το νομοσχέδιο προβλέποντας στο άρθρο 3 ότι ο γάμος επιτρέπεται για άτομα διαφορετικού ή ίδιου φύλου, αυτοδικαίως επεκτείνει στα ζευγάρια το...